4 - Welvaart, beroving, honger
AfleveringenErvaringen dwangarbeiders
Een half miljoen Nederlanders hebben in Duitsland gewerkt, sommige vrijwillig en vele anderen gedwongen. Hun ervaringen verschillen sterk.
Bron: De Oorlog, deel 4 (40 sec.)
Media:
-
Ervaringen dwangarbeidersErvaringen dwangarbeidersEen half miljoen Nederlanders hebben in Duitsland gewerkt, sommige vrijwillig en vele anderen gedwongen. Hun ervaringen verschillen sterk.Bron: De Oorlog, deel 4 (40 sec.)
Dwangarbeider KossmannDwangarbeider KossmannErnst Kossmann kwam als dwangarbeider eerst in de buurt van Straatsburg te werken en probeerde er wat van te maken. In een brief beschrijft hij hoe hij er naar de opera ging.Bron: De Oorlog, deel 4 (44 sec.)
Dwangarbeider Van KalkerenDwangarbeider Van KalkerenHet belangrijkste onderwerp in de brieven van Joop van Kalkeren vanuit het Duitse Hattingen naar huis is voedsel. Hij heeft het zwaar en probeert dat te niet te laten merken. Gelukkig hoeft hij niet bij de ovens te werken.Bron: De Oorlog, deel 4 (2 min. 38 sec.) -
Gevolgen ArbeidsinzetGevolgen ArbeidsinzetDoordat honderdduizenden Nederlandse mannen in Duitsland moesten werken en honderdduizenden mannen onderdoken om daar aan te ontkomen ontstonden in Nederland personeelstekorten en moesten vele bedrijven sluiten.Bron: De Oorlog, deel 4 (1 min. 52 sec.)
Bemiddelingsbureau voor arbeidBemiddelingsbureau voor arbeidOp de Rotterdamse Coolsingel staat een gebouwtje waarin een bemiddelingsbureau voor arbeiders is gevestigd die in Duitsland willen gaan werken.Bron:
Beeld en Geluid: Polygoon Hollands Nieuws, mei 1942
Bevrijding dwangarbeider Van KalkerenBevrijding dwangarbeider Van KalkerenEen vriend van dwangarbeider Joop van Kalkeren werkt zich zo kapot in het Duitse Ruhrgebied dat hij in 1944 naar huis mag. Van Kalkeren wordt in april 1945 door een Amerikaan bevrijd.Bron: De Oorlog, deel 4 (45 sec.) -
Sombere dwangarbeider KossmannSombere dwangarbeider KossmannStudent en dwangarbeider Ernst Kossmann is filosofisch in zijn brieven vanuit Duitsland naar huis. Eind 1943 is hij meer in een sombere stemming: 'Ik ben erg down en moe zonder veel veerkracht'.Bron: De Oorlog, deel 4 (1 min. 11 sec.)
Nutteloze dwangarbeidNutteloze dwangarbeidDe laatste periode van Ernst Kossmann als dwangarbeider in Duitsland is gevuld met nutteloze arbeid. Kossmann overleefde het werken in Duitsland, naar schatting 30.000 Nederlandse dwangarbeiders niet.Bron: De Oorlog, deel 4 (1 min.)
Dwangarbeid in Duitsland
De lotgevallen van de in totaal meer dan 500.000 jonge mannen die in die jaren in Duitsland moesten gaan werken zijn niet onder één noemer te brengen.
De een werd ober in het nauwelijks gebombardeerde Heidelberg, de ander goot staal van elfhonderd graden midden in het Roergebied, had gebrek aan eten en dreigde ook nog eens het leven te verliezen door bombardementen van de geallieerden. Of moest onder zware omstandigheden in een staalfabriek in Hattingen werken, zoals Goos van Esterik.Weer een ander werkte als knecht bij een christelijke, anti-Hitlergezinde boer in het mooie landschap van Westfalen, haalde er zijn bruid vandaan en nam haar mee naar de Betuwe.
Waar de een voortdurend in angst voor een fataal bombardement op de rand van de uitputting zweeft, heeft de ander een relatief onbezorgd bestaan met sport, drank, vriendinnen en veel plezier met de maten. En alle varianten daartussen in komen ook voor.
Maar het overheersende beeld is toch vooral dat van verslechtering naarmate de oorlog vordert. Alles wordt minder: het contact met het thuisfront, de voedselvoorziening, de veiligheid, de gezondheidszorg.
Ook voor de mannen die het relatief goed getroffen hebben, zoals de student Ernst Kossmann, worden de tijden almaar moeilijker.
Bronnen:
*Chris van Esterik, 'Een jongen van het dorp. Honderd jaar Ingen, een dorp in de Betuwe' (Amsterdam, 2005)
*Karel Volder, 'Van Riga tot Rheinfelden' (Amsterdam, 1996)
