• De Oorlog
• Personen
• Mr. J.B. Kan (verslag)

Lettergrootte AAA

Mr. J.B. Kan heeft een verslag nagelaten van zijn eerste ontmoeting met Wilhelm II:

'Nadat ik Zondag 10 November den ganschen dag met Minister Ruijs de Beerenbrouck en andere Ministers had gewerkt in verband met gespannen binnenlandschen toestand, kreeg ik te ± 3 uur opdracht van den Heeren Ruijs en v. Karnebeek om mij, met Mr. Doude v. Troostwijk dien eigen middag nog naar Eysden te begeven, waar de Duitsche Keizer in zijn trein zich bevond.

's Morgens toch was bericht gekomen, dat ZM [de keizer] als vluchteling, na afstand van den troon te hebben gedaan, ons land binnen was gekomen.

Wij vertrokken te kwart na zes met den trein naar Maastricht, waarin zich ook de Duitsche gezant Dr. Rosen bevond. In Eindhoven sloot zich bij ons aan de Commissaris der Koningin in Limburg, Baron van Hövell tot Westerflier.

Te Maastricht wachtte ons een militaire auto, waarmee wij, achter den auto van den gezant, naar Eysden reden. De gezant was onmiddellijk in den trein door den Keizer ontvangen, had onze a.s. aankomst bericht en een adjudant wachtte ons reeds op het perron met het bericht, dat ZM - het was inmiddels ruim half één 's nachts geworden - ons nog zou ontvangen.

Inderdaad werden wij dan ook spoedig in den salon gelaten die in den trein voor den Keizer beschikbaar is, waar de Gezant ons aan ZM voorstelde.

De Keizer begon aanstonds zelf te spreken, dat de omstandigheden hem genoopt hadden zijn leger te verlaten, dat hij als vluchteling ons land betrad en bereid was onze Koningin zelfs als gewoon soldaat te dienen - hij had toch ook enkele droppels Oranje-bloed in de aderen - tegen de Bolsjewiki's. Was dat onnoodig, dan als ingenieur van den Waterstaat!'

Ook de volgende dag, 11 november 1918, de dag van de Wapenstilstand, ziet Kan ex-keizer Wilhelm II, dit keer bij het ontbijt in de Keizerlijke Trein.

'De Keizer bediende zelf uit groote voor hem geplaatste schotels het gansche gezelschap en noodigde daartoe uit: "Kinder, so gibt doch eure Teller!"

Bij het dejeuner dat, althans wat het zitten aan tafel betreft, tot ruim half één, dus drie uur duurde, praatte ZM voortdurend en opgewekt. Over politiek en particuliere zaken alles door elkaar. Hij hechtte er blijkbaar zeer aan ons duidelijk te maken dat hij niet de minste schuld aan den oorlog had.'

Maar Wilhelm II was niet de hele tijd opgewekt zag mr. J.B. Kan: 'In het algemeen was de Keizer zeer opgewekt; alleen toen hij begon te vertellen van zijn modeldorp in Oost-Pruisen dat hij zelf had ingericht en wellicht nimmer meer zou zien, kwamen hem de tranen in de oogen. De Duitsche Gezant vond ZM hyper-nerveus, maar voor iemand die hem vroeger niet gekend had, was daarvan weinig of niets te bespeuren.

Toen ZM na het middageten opstond om naar zijn compartiment te gaan, maakte de trein plotseling een scherpen bocht en zou hij gevallen zijn indien ik hem niet had opgevangen. Bij die gelegenheid bleef een knoop van zijn uniform haken aan mijn horloge-ketting; het duurde vrij langen tijd vóórdat ik hem bevrijd had; de Keizer maakte lachend verontschuldigingen.'


Bronnen:
*H.J. Scheffer 'November 1918 - Journaal van een revolutie die niet doorging' (Amsterdam, 1968), blz. 64-66
*Verslag van Mr. J.B. Kan van de reis met de keizerlijke trein naar Maarn op 11 november 1918 (wereldoorlog1418.nl)

• Personenoverzicht