Het leven in een Scheveningse cel

Nu Radovan Karadzic is overgedragen aan het Joegoslavië-Tribunaal van de Verenigde Naties, zit hij voorlopig opgesloten in Scheveningen.

Op korte termijn wordt hij voor het eerst voorgeleid aan de rechters, waar hij moet verklaren of hij 'schuldig' of 'onschuldig' is aan de tenlastegelegde feiten.

De Verenigde Naties hebben een eigen gevangenis, de United Nations Detention Unit (UNDU), binnen de Nederlandse strafinrichting in Scheveningen. De Nederlandse gevangenis en haar bewaking fungeren op die manier als uiterste bescherming. De VN hebben hun eigen bewaking binnen de UNDU.

Toen het in 1993 opgerichte tribunaal zijn eigen cellen ging bouwen, zorgde de eerste president, Antonio Cassese, ervoor dat de UNDU voldoet aan de hoogste eisen op het gebied van de rechten van de verdachte. De Italiaanse hoogleraar internationaal recht vond dat de VN ook op dat gebied een voorbeeldfunctie moeten hebben. Zo worden er bijvoorbeeld zo min mogelijk handboeien gebruikt. Hij sprak regelmatige inspecties af met het Rode Kruis, dat toeziet op naleving van de normen.

De pers heeft geen toegang tot de UNDU: de Ier Timothy McFadden, die er jarenlang directeur is geweest, vond dat "het hier geen dierentuin is". Journalisten kennen de situatie in de UNDU wel door gesprekken met de advocaten die hun cliënten er regelmatig opzoeken. Volgens sommige ervaren strafpleiters is het de 'menselijkste gevangenis' die ze ooit hebben gezien. "Je kan er zelfs samen lunchen met de cliënt. Dat heb ik niet eerder meegemaakt", aldus een van hen.

De verdachten hebben nog andere vrijheden. Zo mogen ze hun echtgenotes of vaste partners op gezette tijden ongestoord in de nodige intimiteit ontvangen in de 'family room'.

De celdeuren in de UNDU zijn een groot deel van de dag niet op slot, zodat de gedetineerden kunnen rondlopen binnen de UNDU. Zij gaan 's nachts wel achter slot en grendel en ook tijdens de lunchpauze van de cipiers. Zij kunnen sporten en naar de bibliotheek gaan. Sommigen leren er Engels of Nederlands. Anderen werken op een laptop aan de voorbereiding van hun verdediging. Anderen lezen veel boeken uit de UNDU-bibliotheek. Zo was Slobodan Milosevic naar verluidt een Hemingway-liefhebber.

De verdachten hebben recht op een eenpersoonscel, bijzondere omstandigheden daargelaten. Zij mogen onbeperkt douchen en naar de wc. Zij mogen hun eigen kleren dragen als die "schoon en passend" zijn, aldus het UNDU-reglement. De verdachten krijgen volgens 'moderne' inzichten bereid voedsel en hebben er recht op dat rekening wordt gehouden met de spijsvoorschriften van hun godsdienst. In de UNDU zitten orthodoxe Serviërs en een Macedoniër, katholieke Kroaten en islamitische Bosniërs en Kosovaren.

De verdachten kunnen ook zelf koken, en er wordt samen gegeten door etnisch gemengde groepen. De VN-gevangenis in Scheveningen is daarom ooit gekscherend de enige plek op aarde genoemd waar het Bosnië-vredesakkoord van Dayton volledig wordt uitgevoerd. Zelfs Biljana Plavsic leek het dan ook snel gezellig te hebben gevonden in de UNDU. De hardvochtige voormalige presidente van de Bosnische Serviërs diende aanvankelijk een verzoek in om ergens onder bewaking in een villa te mogen wonen. Die aanvraag trok ze gauw weer in. Zij wilde liever in de UNDU blijven omdat ze anders wat 'geïsoleerd' zou raken.

Inmiddels zit zij haar celstraf uit in een Zweedse cel. De cellen in Scheveningen zijn namelijk niet bedoeld voor personen die door het tribunaal definitief zijn veroordeeld. De veroordeelden worden dan voor het uitzitten van hun straf overgebracht naar strafinrichtingen in andere landen, die daarover afspraken hebben gemaakt met de VN.

Voor verdachten die toch moeite hebben met de voorwaarden van detentie, houdt griffier Hans Holthuis regelmatig spreekuur in de UNDU.

(Bron: Thomas Verfuss, ANP)