Het einde van de VS als supermacht

"Vrede sluit je met je vijand, niet met je vrienden"
(Golda Meir, Nelson Mandela, Kofi Annan)

Generaal David Petraeus ziet wel wat in gesprekken met (gematigde) leiders van de Taliban.
Het was maar een klein berichtje in de kranten, een week geleden. En daar bleef het ook bij. De Amerikaanse avonturen in verre en gevaarlijke landen zijn even geen nieuws als de storm van een kredietcrisis door het land en de wereld raast.

Misschien was ook ongeloof de reden dat het bericht niet door wilde dringen tot de Amerikaanse headlines. Petraeus? Praten met de Taliban? Barack Obama, zult u bedoelen. Of misschien Joe Biden. 't Zal wel een vergissing zijn.

Aartsvijanden
Hoe dan ook. De woorden van Petraeus moeten als een mokerslag zijn aangekomen in het Republikeinse kamp van John McCain, die niet nalaat zijn opponent Obama te bestempelen als een naïeveling die bereid is te praten met de Iraanse president Ahmadinejad, de Taliban en andere aartsvijanden.

Petraeus gold als een belangrijke troef voor McCain, omdat hij de man is achter de succesvolle surge in Irak - de inzet van extra troepen om een burgeroorlog te voorkomen. Hij bewees het gelijk van McCain, die zich tegen de publieke opinie in sterk had gemaakt voor de surge en er tot voor kort van uit kon gaan dat Petraeus het kunstje straks gaat herhalen als hij in Afghanistan het commando overneemt.

Wat McCain over het hoofd ziet, is dat het onderdrukken van de onrust in Irak niet alleen een militair succes is. Het is ook, en niet in de laatste plaats, toe te schrijven aan het ingedaalde besef dat vrede niet af te dwingen is met alleen maar militair geweld. De onrust is voor een belangrijk deel bezworen door opstandige oud-militairen van Saddam Hoessein op de loonlijst te zetten en te gebruiken bij de opbouw van een Iraakse veiligheidsmacht.

Onderhandelen
Petraeus heeft zijn lesje geleerd. Vooral van de Britten, zoals hij zelf nederig erkent. "Zij hebben door de geschiedenis heen met hun tegenstanders onderhandeld, met inbegrip van ons Amerikanen in vroeger jaren." Opmerkelijke woorden van de generaal, die daarmee in feite afscheid van de Bush-doctrine; het idee dat de Verenigde Staten als supermacht in staat en gerechtigd is zijn wil op te leggen aan welk land ter wereld dan ook.

Hij staat niet alleen. In de VS klinkt de laatste tijd steeds vaker weer het geluid op van de politici die jarenlang het buitenlandbeleid hebben gedicteerd. Wat te denken van 'old suspects' als Henry Kissinger en George Shultz, die eendrachtig pleiten voor zakelijk soort bondgenootschap met Rusland? Met grootvaderlijk hoofdschudden zien ze aan hoe de spanningen sinds het wapengekletter in Georgië weer oplopen en het getergde Moskou innige militaire banden aanknoopt met een Amerika-uitdager als de Venezolaanse president Hugo Chavez. Met dank aan de oostwaarts oprukkende NAVO, de drijvende kracht achter de onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo en andere het Kremlin onwelgevallige ontwikkelingen.

NAVO
Cynische pragmatici als Kissinger en Shultz zien voorlopig niets in aansluiting van de vroegere Sovjetstaten Georgië en Oekraïne bij de NAVO. Dat zal geen ander effect hebben dan het tarten van de machthebbers in Moskou, die met hun herwonnen zelfvertrouwen erkenning eisen voor Ruslands status als grootmacht op het geo-politieke toneel. En dat is niet alleen dom, maar ook gevaarlijk.

Dom, omdat Rusland niet langer een ideologische bedreiging vormt voor Amerika en het vrije westen. Gevaarlijk, omdat Moskou nog altijd beschikt over een groot nucleair arsenaal en bovendien dankzij de enorme gasvoorraden het energie-afhankelijke West-Europa in een ferme greep heeft. In de Oekraïne weten ze dat Moskou bereid is die economische macht ook te gebruiken, bijvoorbeeld door de gaskraan dicht te draaien.

Gedeelde belangen
Het is volgens Shultz en Kissinger beter te kijken naar de belangen die Rusland en de VS delen. En die liggen vooral in het bestrijden van terrorisme en moslimfundamentalisme. De prioriteit zou moeten liggen bij het bundelen van krachten; niet bij wederzijds machtsvertoon dat de vijanden van nu alleen maar in de kaart speelt en zomaar tot ongelukken kan leiden waarop niemand zit te wachten.

Ook de kredietcrisis drukt de Verenigde Staten hard met de neus op de gewijzigde mondiale verhoudingen. Het enige lichtpunt in die crisis is dat de enorme schuldenlast van de VS genoteerd staat in dollars, zodat een waardedaling van de Amerikaanse munt niet direct een negatieve invloed zal hebben op de omvang van de schuld - eerder wel het geval in landen als Argentinië, Indonesië en Mexico.

Maar die medaille heeft een keerzijde: het maakt Amerika afhankelijk van landen als Saoedi-Arabië en China, die de VS olie en goederen leveren en dus beschikken over enorme reserves aan dollars. Dollars die hard nodig zijn om de crisis te bezweren, maar wel een politieke prijs hebben. Washington is minder dan ooit in de positie om China de les te lezen over Tibet, Taiwan of de mensenrechten.

Gevaarlijke fictie
Aan het begin van deze eeuw trad George W. Bush aan als leider van de enig overgebleven supermacht, die dacht de wereld te kunnen onderwerpen aan zijn benign dictatorship. Acht jaar later is de Pax Americana een gevaarlijke fictie gebleken en heeft de reus zichzelf geveld. De gedachte dat het afdwingen van politieke en economische vrijheid vanzelf leidt tot democratie en stabiliteit is niet meer dan een kinderlijke illusie - zoals het mislukte experiment in Irak bewijst. Over naïviteit gesproken.

Enige troost voor John McCain, hoe schraal ook: hij heeft een punt als hij Obama waarschuwt dat Irak ten prooi zal vallen aan terreurgroepen als de VS te snel hun troepen terugtrekken. Het gevaar van een burgeroorlog mag dan even zijn geweken, het politieke klimaat in Bagdad is even stabiel als de beursindex op Wall Street.

Maar wie er straks ook aantreedt in het Witte Huis: hij zal alle diplomatieke zeilen moeten bijzetten om de tikkende tijdbommen in de erfenis van George Bush onschadelijk te maken. En dat betekent onvermijdelijk praten met de vijand. Andere opties zijn er niet. Niet meer.