Israël en de verloren vrede

Israël en Palestina. Geen kwestie ter wereld die zoveel gevoelige snaren raakt en gelijktijdig zovelen doet gapen van verveling. Het is de moeder aller conflicten in het Midden Oosten, waar de geschiedenis gevangen lijkt in een tredmolen van herhalingen.

Op het moment dat Israël kiest voor een nog onverzoenlijker politiek en de Palestijnen verslagen hun wonden likken, wacht de wereld op de daden van een verlosser. Een actuele momentopname.

Aanval op Gaza
Als we George W. Bush dan toch overal de schuld van mogen geven, kunnen we de Israëlische inval van de Gazastrook ook wel op zijn conto schrijven. Door alle remmen los te laten in zijn strijd tegen het terrorisme, gaf hij ook Israël een alibi om Hamas tot in het hart van Gaza op te jagen en uit te roeien. In de strijd tegen terreur is alles toegestaan. Israël dreigt nu openlijk met een buitenproportionele reactie op iedere raket die vanuit Gaza wordt afgevuurd - een dreigement dat vooral overkomt als een provocatie aan het adres van de Europese en Amerikaanse vrienden die Israël tot terughoudendheid manen.

Buitenproportioneel
Klachten over buitenproportioneel handelen - het beladen begrip oorlogsmisdaden wordt in diplomatieke kring zorgvuldig vermeden - wekken irritatie in Israël. Het land vecht met een regulier en modern uitgerust leger tegen een zwakke en onzichtbare tegenstander die niet alleen soldaten, maar ook willekeurige Israëlische burgers probeert te treffen met zelfgeknutselde projectielen en zelfmoordaanslagen. Elke reactie van het militair oppermachtige Israël is per definitie buiten proportie. Waar ligt dan de grens? Er zijn wel regels, vastgelegd in de Conventie van Genève, maar ook nu blijkt papier geduldig.

Hamasterreur
Israël kan dus z'n gang gaan, zolang niemand het land een halt toeroept. Voorwaarde is wel dat Hamas wordt neergezet als een terroristische organisatie, maar dat is niet al te moeilijk. Het gaat hier immers om een islamitische verzetsbeweging die blijkens haar handvest de staat Israël wil vernietigen. Bij gebrek aan alternatieven voert de gewapende tak van Hamas -de Al Qassam Brigade - zijn aanvallen uit met terroristische middelen, waarbij de Palestijnse bevolking dient als schild en de vijand min of meer wordt uitgedaagd tot het plegen van oorlogsmisdaden. ‘Verraders’ in eigen kring krijgen zonder pardon de kogel, blijkens een recent rapport van Amnesty International.

Hamas, meer dan een militante beweging
Toch is Hamas veel meer dan een militante beweging. De sociale en politieke tak is vooral een reactie op het falende en corrupte bewind van de Palestijnse Autoriteit, van oudsher gedomineerd door de Fatah-partij, die de afgelopen jaren veel aan gezag heeft ingeboet. Sinds Hamas twee jaar geleden tot ieders verrassing en schrik de verkiezingen won, is er geen ontkomen meer aan: hier is sprake van een serieus te nemen politieke factor, die zich niet zomaar laat wegdefiniëren of -bombarderen. Niet door Europa en de VS, niet door Israël en ook niet door Fatah, dat na de verkiezingsnederlaag een bittere strijd om de macht uitvocht met Hamas. Met als resultaat een burgeroorlog die Fatah alsnog de macht bezorgde op de Westelijke Jordaanoever en Hamas een eigen bolwerk in de Gazastrook.

Militaire almacht
Met een zo verdeelde en verzwakte tegenstander heeft Israël weinig van de Palestijnen te vrezen. Maar aan dat gegeven ontleent het land alles, behalve het zelfvertrouwen dat cruciaal is voor het openen van besprekingen die kunnen leiden tot een vreedzame regeling van het conflict. Integendeel. Israël is in de loop van zijn prille geschiedenis alleen maar meer gaan leunen op de militaire almacht. Het beeld dat oprijst uit de parlementsverkiezingen bewijst het nog eens: veiligheid is het allesoverheersende thema in de verder tot op het bot verdeelde Israëlische samenleving. Het leger is de enige factor waarop de Israëli's nog durven te vertrouwen.

Kiezen voor militaire overmacht bij gebrek aan politiek zelfvertrouwen. Het is een bevestiging van Israëls isolement in het Midden Oosten en staat garant voor een herhaling van zetten, zoals de geschiedenis inmiddels heeft aangetoond. Keer op keer zal het leger de vijandige buren in de regio moeten tonen dat er met Israël niet te spotten valt. En intussen verdwijnt in Israël zelf de ruimte voor politici die nog in een vredige toekomst geloven. Wie de vicieuze cirkel van trauma's, geweld, angst en nog meer geweld wil doorbreken, staat al snel te boek als een halve verrader - als oud-Knessetvoorzitter Avram Burg (NOVA 13/1/09) mogen geloven.

Compromisloze kolonisten
Is vrede buiten bereik? Terwijl de ogen van de wereldpers waren gericht op Gaza, nam het Amerikaanse CBS poolshoogte in dat andere Palestijnse gebied: de Westelijke Jordaanoever. Want als ergens een sleutel ligt die de deur kan openen naar een vredesregeling, dan is het daar - niet in de Gazastrook.

Verslaggever Bob Simon komt met een somber stemmend verhaal. Terwijl het leger huishoudt in Gaza, bouwen Israëlische kolonisten verbeten voort aan nieuwe nederzettingen in steden als Hebron en Nabloes. Kadima-leider Livni, de huidige minister van buitenlandse zaken, belooft in beeld hard te zullen optreden tegen de illegale gebiedsuitbreiding op Palestijns gebied. Een ijle belofte die hoe dan ook geen indruk maakt op de al even compromisloze kolonisten.

Obama, de verlosser?
Het is geen toeval dat CBS de Palestijns-Israëlische rekening opmaakt op het moment dat Barack Obama de macht van George Bush overneemt. Want zoveel is duidelijk: alleen Obama kan nog een eind maken aan de spiraal van geweld en tegengeweld. Hij heeft niet alleen de politieke macht om beide partijen aan te spreken, maar bezorgt de VS ook het morele gezag terug dat door zijn voorganger is verspeeld. Alleen hij kan Israël en Hamas dwingen tot onderhandelingen, en de lont uit het kruitvat trekken. De twee partijen zelf zijn daartoe niet meer bij machte.

De vraag is of hij die opdracht aankan. De erfenis is lood en loodzwaar. Zelfs een verlosser kan zich er gemakkelijk aan vertillen.