Joan de Wijkerslooth

Is: Sinds 1 september 2005 hoogleraar straf- en strafprocesrecht aan de Universiteit van Leiden. Tot 1 juni 2005 was hij voorzitter van het College van Procureurs-generaal, de hoogste baas van het Openbaar Ministerie.

Achtergrond: Jonkheer Joan Lodewijk de Wijkerslooth de Weerdesteijn wordt op 18 oktober 1946 geboren in Den Haag. Na het gymnasium studeert hij rechten in Leiden. In 1995 wordt De Wijkerslooth benoemd tot ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hij is sinds zijn 21ste PvdA-lid, is getrouwd, heeft twee dochters en woont in Leiden.

Van 1971 tot 1977 is hij wetenschappelijk medewerker in Leiden. De Wijkerslooth vestigt zich in 1977 als advocaat bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn in Den Haag. In 1981 wordt hij plaatsvervangend landsadvocaat, in 1987 landsadvocaat. Hij staat D66-minister Winnie Sorgdrager van Justitie in 1998 bij in haar conflict met super-pg Arthur Docters van Leeuwen. In 1999 wordt De Wijkerslooth zelf super-pg, een functie die hij tot juni 2005 bekleedt.

Imago: De Wijkerslooth heeft zich in de vijf jaar dat hij het Openbaar Ministerie (OM) leidt doorgaans een kalm, doordacht en beminnelijk manager getoond. Bij zijn aantreden is duidelijk dat hij van de affaires en rellen die het OM gedurende de jaren negentig vrijwel voortdurend hebben geplaagd af wil. Geen gedoe meer, rust in de tent.

Ook wenst De Wijkerslooth een ietwat gewijzigd imago van de officier van justitie. Hij is wars van de term 'crimefighter', een etiket dat strijdbare officieren van justitie als Valente en Teeven
in de pers opgeplakt krijgen, omdat zij tijdens strafprocessen en in de marges daarvan soms openlijk harde confrontaties aangaan met criminelen die zij willen uitschakelen. De Wijkerslooth toont zich voorstander van een meer magistratelijk aanklagersgilde. Aan straatvechters heeft hij een broertje dood.

Eric O.: De Wijkerslooth introduceert ook een nieuw mediabeleid. Hij wil de regie terug in de voorlichting over strafzaken, waarbij terughoudendheid als kernbegrip geldt. In de zaak rond de
schietende marinier Eric O. in Irak, waarover van stonde af aan veel vragen bestaan, moet het OM echter volop over de brug komen met voorlichting, om de zware verdenking tegen O. nader te verklaren.

Zijn optreden begin 2004 in het televisieprogramma NOVA wordt De Wijkerslooth door de politiek niet in dank afgenomen. Hij zegt daarin te betwijfelen of O. zich wel aan de geweldsinstructies had gehouden. Een maand later bericht het NOS Journaal over een vertrouwelijke brief van de hoogste baas van het OM aan negentien hoofdofficieren over het schietincident. Minister Donner van Justitie neemt afstand van de opvatting van De Wijkerslooth over de randvoorwaarden voor het gebruik van waarschuwingsschoten.

In juni moet de minister weer naar de Kamer om uitleg te komen geven over uitgelekte geheime informatie over O. Die blijkt afkomstig uit de eerder genoemde uitgelekte brief. In dat debat trekt de Tweede Kamer een streep onder het rumoer rond de kwestie Eric O.

Na de vrijspraak van Eric O. komt De Wijkerslooth echter opnieuw onder vuur te liggen. De grootste politieke partijen spraken in termen van missers en falen. Een woordvoerster verwijst in reactie daarop naar de uitspraak van de rechtbank. De rechters stellen dat De Wijkerslooth zich in het NOVA-interview niet heeft schuldig gemaakt aan het beschuldigen van O. terwijl iemand onschuldig is, tot het tegendeel is bewezen.

Plooy: Ook in de affaire rond de met de dood bedreigde officier van justitie Plooy kan De Wijkerslooth niet blijven zwijgen. In die kwestie toont de OM-topman zich een 'precieze' en vindt hij de 'rekkelijken' tegenover zich. De Wijkerslooth gaat bovenop de rem staan als blijkt dat het landelijk parket, dat de zaak-Plooy onderzoekt, een overeenkomst met een criminele getuige wil sluiten om het bewijs rond te krijgen. Dit zet veel kwaad bloed bij justitie in Amsterdam, waartoe Plooy behoort.

Politie: Ook tussen de politie en De Wijkerslooth botert het niet altijd. In maart 2004 wordt duidelijk dat de super-pg geen groot vertrouwen geniet bij een aantal politiebonzen. De Wijkerslooth schrijft in het OM-blad Opportuun een column over het zogeheten tegenhouden, een nieuw ontwikkelde politiestrategie om criminelen op voorhand de wind uit de zeilen te nemen. De Wijkerslooth schrijft dat het strafrecht geen behoefte heeft aan "een nieuwe handhavingsfilosofie". Politie en justitie moeten opsporen, vindt hij. Met zijn column gaat De Wijkerslooth op de tenen staan van onder anderen de voormalige Amsterdamse korpschef Kuiper, die de justitietopman vervolgens publiekelijk afbrandt.

De volksvertegenwoordiging ergert zich hevig aan dit conflict tussen politie en justitie. Vooral als duidelijk wordt dat de verhouding tussen het parket in Amsterdam en De Wijkerslooth
verstoord is sinds de affaire-Plooy. Uit een intern memo van 23 maart van de Amsterdamse hoofdofficier van justitie L. de Wit bleek dat zijn aanklagers ontevreden zijn met het optreden van De Wijkerslooth. Hun belangrijkste kritiek is dat ze vinden dat hij op hectische momenten niet pal achter zijn organisatie en zijn mensen staat. Ze verwijten hem dat hij te veel aandacht heeft voor de bescherming van minister Donner van Justitie.

(Bron: Elsevier, ANP)