Loe de Jong

Was: Geschiedschrijver, 'goeroe' van de bezettingsgeschiedenis. Zijn levenswerk 'Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog' is hét standaardwerk over de Nederlandse oorlogsjaren. Hij heeft in grote mate bepaald hoe Nederland denkt over de oorlog, maar kreeg ook veel kritiek omdat een te zwart-wit beeld zou hebben geschetst. De Jong overleed op 15 maart 2005 op 90-jarige leeftijd na een kort ziekbed.

Achtergrond: Loe (Louis) de Jong, van joodse afkomst, wordt op 24 april 1914 geboren in Amsterdam. Hij studeert in 1937 af als historicus. In 1941 vlucht hij naar Londen. Hij werkt daar als redacteur bij Radio Oranje en schrijft over de bezetting.

Na de bevrijding, op 15 september 1945, wordt onder meer op initiatief van De Jong een rijksinsituut opgericht voor het verzamelen van historisch materiaal over de Nederlandse oorlogsgeschiedenis. Het wordt het RIOD, het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, nu het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentaite (NIOD). De Jong heeft tot 1979 de dagelijkse leiding.

Standaardwerk: Het is de bedoeling dat het RIOD een boeken(reeks) maakt over de geschiedenis van Nederland in de oorlog: 'Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog'. Minister Cals van Onderwijs stelt als voorwaarde dat die klus in 1961 geklaard moet zijn, maar dat blijkt te ambitieus.

De Jong begint na jaren van onderzoek in 1967 met schrijven en pas in 1988 komt het 13de en het laatste deel uit. De schrijver krijgt in 1969 een hersenbloeding en in 1980 ondergaat hij hartoperatie. Tijdens zijn onderzoek komen programmamaker Milo Anstadt en Ben Klokman met het verzoek om een tv-serie over de oorlogsjaren te maken: 'De Bezetting'. De Jong, die de serie ook presenteert, wint met de serie de Nipkow-schijf.

Na het verschijnen van 'Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog' werkt de schrijver aan een gemoderniseerde versie van 'De Bezetting'. Dat doet hij samen met onder anderen Ad van Liempt, nu hoofdredacteur van het geschiedenisprogramma Andere Tijden.

Aantjes: De Jong bracht in 1978 het tot dan toe verzwegen oorlogsverleden van CDA-leider Willem Aantjes aan het licht. Aantjes was volgens De Jong in 1944 aangesloten bij de Waffen-SS en was daarna kampbewaker geweest in Assen. Aantjes treedt daarop af, maar ontkent een groot deel van de aantijgingen.

Nader onderzoek van de commissie-Enschedé wijst later uit dat Aantjes zich alleen had aangemeld bij de Germaanse SS in Nederland, een meer politieke organisatie. Aantjes was door de Duitse bezetter gedwongen tewerkgesteld als postambtenaar in het Oost-Duitse Güstrow. Met het lidmaatschap had hij naar eigen zeggen een mogelijkheid om naar Nederland terug te keren.

De Jong geeft jaren na de kwestie toe dat hij misschien niet helemaal zorgvuldig heeft gehandeld.

(Bron: ANP/NOS)