Al-Zawahiri: ideoloog achter al-Qaeda
18 mrt 04
Ayman al-Zawahiri geldt als de tweede man en de ideoloog van het terroristische netwerk al-Qaeda van Osama
bin Laden. Hoewel al-Zawahiri (52) niet het charisma heeft van de vier jaar jongere Bin Laden en bij voorkeur
achter de schermen opereert, is zijn invloed binnen de terreurorganisatie groot. Washington houdt hem dan ook
medeverantwoordelijk voor de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten en zette een beloning van
5 miljoen dollar op zijn in tulband gehulde hoofd.
Al-Zawahiri komt uit een gegoede Egyptische familie van artsen en wetenschappers. Zijn grootvader was een
vooraanstaande imam van de vermaarde Al-Azhar-universiteit in Cairo, een toonaangevend centrum voor
islamstudies in de Arabische wereld. Familieleden herinneren al-Zawahiri vooral als een diep-religieuze
jongen die gedichten schreef en meestal met zijn neus in de koran zat.
Al op jonge leeftijd sloot de als rustig bekendstaande al-Zawahiri zich aan bij militante islamitische
groeperingen. Op zijn 15e werd hij gearresteerd wegens lidmaatschap van de verboden Moslim Broederschap, de
oudste fundamentalistische islamitische beweging.
Korte tijd later werd hij lid van de Egyptische Islamitische Jihad, die verantwoordelijk wordt gehouden voor
de moordaanslag op de Egyptische president Anwar Sadat in 1981. Wegens zijn aandeel in deze aanslag werd
Al-Zawahiri tot drie jaar cel veroordeeld.
Na zijn vrijlating belandde hij via Saoedi-Arabië uiteindelijk in Afghanistan. De als chirurg opgeleide
al-Zawahiri opereerde Afghaanse moedjahedin-strijders die in gevechten met het Sovjetleger gewond waren
geraakt. Hier ontmoette hij ook Osama bin Laden in wie hij overeenkomsten ontdekte. Zo kwamen beiden uit
gegoede families, maar gaven ze de voorkeur aan een primitief leven in het onherbergzame Afghanistan om er
een islamitische heilstaat te vestigen.
Intussen blies al-Zawahiri ook de Egyptische Islamitische Jihad nieuw leven in met de oprichting van een
splintergroep. In 1998 fuseerde al-Zawahiri deze groepering met de al-Qaeda-beweging van Osama bin Laden. In
1998 gold al-Zawahiri volgens voormalige medewerkers al als de tweede man en de ideoloog binnen deze
organisatie. Al-Qaeda (De Basis) was aanvankelijk opgezet om de Afghaanse moedjahedin-strijders die tegen de
Sovjets vochten te helpen, maar de organisatie groeide al snel uit tot een internationaal netwerk.
Mensen die al-Zawahiri van dichtbij hebben gekend, zeggen dat hij veel beter geschoold is in
stadsguerrillatechnieken dan Osama bin Laden. Ook zou zijn kennis van de islamitische wetten en geschriften
vele malen groter zijn dan die van Bin Laden.
Voor zijn ontmoeting met al-Zawahiri was Bin Laden er vooral op gericht om de ongelovige Amerikaanse troepen
te verdrijven uit zijn vaderland Saoedi-Arabië, waar de islamitische heiligdommen zich bevinden. Pas
onder invloed van de Egyptenaar begon hij de Amerikaanse relatie met Israël te veroordelen en besloot
Bin Laden Amerikaanse doelen overal ter wereld aan te vallen.
De twee zijn samen te zien op een videoband uit 1993 waarop Bin Laden wraak zwoer voor de detentie in de VS
van de Egyptenaar Omar Abdel Rahman wegens de bomaanslag op het World Trade Center in New York in 1993. De
invloed van al-Zawahiri op Bin Laden komt duidelijk naar voren in hun gezamenlijke verklaring uit 1998 over
de jihad "tegen joden en kruisvaarders''.
Amerikaanse inlichtingendiensten beschouwen al-Zawahiri als operationeel leider van de vliegtuigaanslagen op
de Twin Towers in New York en het Pentagon in Washington in 2001. Al-Zawahiri gaf zelf later in een
verklaring toe verantwoordelijk te zijn voor deze aanslagen, waarbij een kleine 3000 mensen de dood
vonden.
Zo roemde hij in april 2002 op een videoband, die door de Arabische zender al-Jazeera werd uitgezonden, deze
zelfmoordaanslagen. "Deze grote overwinning is te danken aan de genade van Allah en niet alleen aan onze
bekwaamheden. Allah kijkt in de harten van zijn slaven en kiest uit hen degenen die geschikt zijn om zijn
genade te winnen. De negentien broeders (zelfmoordkapers) offerden hun levens voor de zaak van Allah. Allah
gaf hen de overwinning die we nu vieren'', zei hij.
Al-Zawahiri riep via internet de islamieten ook op alle "ongelovigen'' te verdrijven uit de moslimlanden om
vervolgens de islam over de hele wereld te verspreiden. Hij zei verder dat "een nucleaire aanval de beste
manier is om de Amerikanen te doden''.
Al-Zawahiri wordt door Egypte ook verantwoordelijk gehouden voor de aanslag op westerse toeristen in Luxor in
1997 toen 68 doden vielen. Volgens westerse inlichtingendiensten vertoefde al-Zawahiri begin jaren negentig
regelmatig in Denemarken en Zwitserland, waarbij hij met valse papieren reisde, waaronder ook een Nederlands
paspoort.
(Bron: Aad Luymes, ANP)