Dit is het NOVA-archief. Vind en bekijk de NOVA-reportages, dossiers, en opinie-artikelen.

Al-Zawahiri: ideoloog achter al-Qaeda

18 mrt 04

Ayman al-Zawahiri geldt als de tweede man en de ideoloog van het terroristische netwerk al-Qaeda van Osama bin Laden. Hoewel al-Zawahiri (52) niet het charisma heeft van de vier jaar jongere Bin Laden en bij voorkeur achter de schermen opereert, is zijn invloed binnen de terreurorganisatie groot. Washington houdt hem dan ook medeverantwoordelijk voor de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten en zette een beloning van 5 miljoen dollar op zijn in tulband gehulde hoofd.

Al-Zawahiri komt uit een gegoede Egyptische familie van artsen en wetenschappers. Zijn grootvader was een vooraanstaande imam van de vermaarde Al-Azhar-universiteit in Cairo, een toonaangevend centrum voor islamstudies in de Arabische wereld. Familieleden herinneren al-Zawahiri vooral als een diep-religieuze jongen die gedichten schreef en meestal met zijn neus in de koran zat.

Al op jonge leeftijd sloot de als rustig bekendstaande al-Zawahiri zich aan bij militante islamitische groeperingen. Op zijn 15e werd hij gearresteerd wegens lidmaatschap van de verboden Moslim Broederschap, de oudste fundamentalistische islamitische beweging.

Korte tijd later werd hij lid van de Egyptische Islamitische Jihad, die verantwoordelijk wordt gehouden voor de moordaanslag op de Egyptische president Anwar Sadat in 1981. Wegens zijn aandeel in deze aanslag werd Al-Zawahiri tot drie jaar cel veroordeeld.

Na zijn vrijlating belandde hij via Saoedi-Arabië uiteindelijk in Afghanistan. De als chirurg opgeleide al-Zawahiri opereerde Afghaanse moedjahedin-strijders die in gevechten met het Sovjetleger gewond waren geraakt. Hier ontmoette hij ook Osama bin Laden in wie hij overeenkomsten ontdekte. Zo kwamen beiden uit gegoede families, maar gaven ze de voorkeur aan een primitief leven in het onherbergzame Afghanistan om er een islamitische heilstaat te vestigen.

Intussen blies al-Zawahiri ook de Egyptische Islamitische Jihad nieuw leven in met de oprichting van een splintergroep. In 1998 fuseerde al-Zawahiri deze groepering met de al-Qaeda-beweging van Osama bin Laden. In 1998 gold al-Zawahiri volgens voormalige medewerkers al als de tweede man en de ideoloog binnen deze organisatie. Al-Qaeda (De Basis) was aanvankelijk opgezet om de Afghaanse moedjahedin-strijders die tegen de Sovjets vochten te helpen, maar de organisatie groeide al snel uit tot een internationaal netwerk.

Mensen die al-Zawahiri van dichtbij hebben gekend, zeggen dat hij veel beter geschoold is in stadsguerrillatechnieken dan Osama bin Laden. Ook zou zijn kennis van de islamitische wetten en geschriften vele malen groter zijn dan die van Bin Laden.

Voor zijn ontmoeting met al-Zawahiri was Bin Laden er vooral op gericht om de ongelovige Amerikaanse troepen te verdrijven uit zijn vaderland Saoedi-Arabië, waar de islamitische heiligdommen zich bevinden. Pas onder invloed van de Egyptenaar begon hij de Amerikaanse relatie met Israël te veroordelen en besloot Bin Laden Amerikaanse doelen overal ter wereld aan te vallen.

De twee zijn samen te zien op een videoband uit 1993 waarop Bin Laden wraak zwoer voor de detentie in de VS van de Egyptenaar Omar Abdel Rahman wegens de bomaanslag op het World Trade Center in New York in 1993. De invloed van al-Zawahiri op Bin Laden komt duidelijk naar voren in hun gezamenlijke verklaring uit 1998 over de jihad "tegen joden en kruisvaarders''.

Amerikaanse inlichtingendiensten beschouwen al-Zawahiri als operationeel leider van de vliegtuigaanslagen op de Twin Towers in New York en het Pentagon in Washington in 2001. Al-Zawahiri gaf zelf later in een verklaring toe verantwoordelijk te zijn voor deze aanslagen, waarbij een kleine 3000 mensen de dood vonden.

Zo roemde hij in april 2002 op een videoband, die door de Arabische zender al-Jazeera werd uitgezonden, deze zelfmoordaanslagen. "Deze grote overwinning is te danken aan de genade van Allah en niet alleen aan onze bekwaamheden. Allah kijkt in de harten van zijn slaven en kiest uit hen degenen die geschikt zijn om zijn genade te winnen. De negentien broeders (zelfmoordkapers) offerden hun levens voor de zaak van Allah. Allah gaf hen de overwinning die we nu vieren'', zei hij.

Al-Zawahiri riep via internet de islamieten ook op alle "ongelovigen'' te verdrijven uit de moslimlanden om vervolgens de islam over de hele wereld te verspreiden. Hij zei verder dat "een nucleaire aanval de beste manier is om de Amerikanen te doden''.

Al-Zawahiri wordt door Egypte ook verantwoordelijk gehouden voor de aanslag op westerse toeristen in Luxor in 1997 toen 68 doden vielen. Volgens westerse inlichtingendiensten vertoefde al-Zawahiri begin jaren negentig regelmatig in Denemarken en Zwitserland, waarbij hij met valse papieren reisde, waaronder ook een Nederlands paspoort.

(Bron: Aad Luymes, ANP)

 
 

Extra Informatie

  •  
  •  

Het NOVA Archief

Vind en bekijk de reportages die zijn uitgezonden in NOVA in het NOVA-archief.

NOVA Archief