Bot: Invasie Irak achteraf niet verstandig

De Amerikaanse inval in Irak was, achteraf bekeken, "niet verstandig". Het was "verstandiger geweest" als in maart 2003 langer door was gegaan met "diplomatie en verder onderzoek" (naar massavernietigingswapens). Dat zei CDA-minister Bot van Buitenlandse Zaken woensdag in de Tweede Kamer.

Bot verbijsterde de Kamerleden met zijn onverwachte ontboezemingen. CDA'ers en VVD'ers waren onaangenaam getroffen, de oppositie was verheugd. GroenLinks en de VVD willen opheldering van premier Balkenende.

Bot nuanceerde zijn opmerkingen later door erop te wijzen er "op zich" in de bestaande VN-resoluties "een billijking" was voor de Amerikaanse invasie in Irak in maart 2003. "Maar er was misschien een betere oplossing." Die resoluties riepen de Iraakse dictator Saddam Hoessein op opening van zaken te geven over zijn massavernietigingswapens.

"Als Saddam Hoessein de tweehonderd vragen had beantwoord die de wereld hem stelde, hadden we een beter inzicht gehad en een ander besluit moeten nemen", aldus Bot. Saddam antwoordde echter onvoldoende en Nederland besloot de Amerikaans-Britse invasie in Irak politiek wel, maar militair niet te steunen. Wel werden het Nederlands luchtruim en Nederlandse havens opengesteld voor doorvoer van Amerikaans materieel.

Later op de avond had Bot telefonisch contact met premier Balkenende, die in een vliegtuig op de terugweg was naar Nederland na een bezoek aan Nigeria en Mali. Bot trok vervolgens uitgebreid het boetekleed aan en weet de commotie niet langer aan zijn toehoorders. "Als er twijfel is gezaaid dan betreur ik dat en dan neem ik het terug. Dan was er kennelijk een slip of the tongue", zei Bot woensdagavond laat tegenover de NOS. Onduidelijk bleef of hij daarmee afstand nam van zijn eigen redenering van eerder op de dag.

Het kabinet heeft de afgelopen jaren altijd betoogd dat de resoluties van de VN-Veiligheidsraad voldoende legitieme basis vormden voor een inval in Irak. De Amerikaanse president Bush hoefde niet te bewijzen dat Saddam de wapens had, Saddam moest bewijzen dat hij ze n¡et had, was het standpunt van het kabinet. De massavernietigingswapens zijn overigens nooit gevonden in Irak.

Bot sloot zich in zekere zin aan bij de vroegere Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell, die vorige maand zei dat zijn presentatie over massavernietigingswapens in de Veiligheidsraad op 5 februari 2003 "een smet op zijn staat van dienst" was.

Bot trok woensdag bij zijn ontboezemingen meteen de lijn door naar de spanningen rond Iran. De Verenigde Staten dreigen dat land met geweld als het in het geheim werkt aan kernwapens. Lerend uit de vals gebleken informatie van inlichtingendiensten is het in het dossier-Iran volgens Bot zaak "heel zorgvuldig" te bekijken of "de informatie die je voorgeschoteld krijgt deugdelijk is".

Bot heeft overigens geen spijt van het besluit om gedurende in totaal twintig maanden Nederlandse militairen naar de Zuid-Iraakse provincie Al Muthanna te sturen. Zij hebben hun werk goed gedaan, aldus Bot.

Bot bekritiseerde ook het "onverstandige" Amerikaanse besluit om na de inval het Iraakse leger en de Iraakse overheid volledig te ontdoen van functionarissen van de Baath-partij. Het bracht Irak bestuurlijk in chaos. "Maar dat was een verantwoordelijkheid van de Amerikanen en Britten als bezettende autoriteit in Irak", aldus Bot. Nederland had maar "beperkte mogelijkheden" om daar invloed op uit te oefenen.

In de Kamer was de oppositie blij met de eerlijkheid van Bot. PvdA'er Koenders noemde het "een politieke doorbraak". GroenLinks wil donderdag van premier Balkenende weten of hij het met Bot eens is. De partij vraagt opnieuw om het vrijgeven van alle informatie op basis waarvan het kabinet besloot de Amerikaanse inval te steunen. De PvdA vroeg daar ook al herhaaldelijk om, maar kreeg altijd nul op het rekest. D66 steunt het verzoek.

CDA-fractievoorzitter Verhagen viel zijn partijgenoot Bot openlijk af. "Bot had dit beter niet kunnen zeggen", zei Verhagen. "Het heeft me ook verbaasd, want ik had niet begrepen dat het kabinet hierover een ander standpunt heeft. Ik denk dat het een slip of the tongue was."

VVD'er Van Baalen noemde de opmerkingen van Bot "onverstandig en speculatief. Het lijkt op een veroordeling van de politieke steun die destijds door het kabinet is uitgesproken. Dat is vele bruggen te ver."

(Bron: ANP)