Elite: politieke macht van Oranjes inperken

De politiek-inhoudelijke rol van de monarchie moet worden ingeperkt of afgeschaft. Een meerderheid van de invloedrijkste Nederlanders, onder wie bestuurders, senatoren en topondernemers, vindt dat het koningshuis een ceremoniële functie moet krijgen.

Dit blijkt uit een enquête van TNS Nipo in opdracht van de Volkskrant onder vierhonderd leden van de 'bestuurlijke elite' - personen die een reeks functies op diverse maatschappelijke terreinen vervullen en zodoende invloed uitoefenen op het beleid in Nederland.

Van de 278 respondenten van de enquête (70 procent) onderschrijft 56 procent geheel of gedeeltelijk de stelling dat het koningshuis een louter ceremoniële rol moet krijgen. 38 Procent is het er geheel mee eens. Opvallend daarbij is dat de helft van de respondenten soms of geregeld persoonlijk contact heeft met leden van het koninklijk huis. 42 Procent is het (gedeeltelijk) met de stelling oneens.

Vooral de PvdA- en D66-elites onderschrijven het idee van het inperken van de macht van het koningshuis, maar ook bijna de helft van de prominenten uit de VVD-achterban vindt het een goed voorstel. Zelfs bij de traditioneel Oranje-gezinde CDA-stemmers is in deze enquête 39 procent vóór.

Een ceremoniële rol van het koningshuis kan variëren van het inperken van de rol van het staatshoofd bij de kabinetsformatie tot het 'Zweedse model', waarbij het koningshuis alleen als bindend symbool van de natie fungeert. Volgens directeur Ralph Pans van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) kan Nederland ceremonieel koningschap inmiddels wel aan. 'Anders krijg je het burgemeestersyndroom: de belangrijkste figuur in de gemeente, maar niet gekozen. De koningin als bindend figuur is prima. Een inhoudelijke rol is niet meer van deze tijd.'

Een ceremonieel koningshuis wordt ook onderschreven door onder anderen Stibbe-advocaat en multicommissaris Paul van den Hoek, voormalig Océ- en Stork-baas Jan Hovers, voormalig VNO-voorzitter Jacques Schraven, de Tilburgse burgemeester Ruud Vreeman en Delta Lloyd-topman Niek Hoek, tevens voorzitter van het Verbond van Verzekeraars.

De positie van het koningshuis is een gevoelig thema. Zes jaar geleden pleitte toenmalig D66-leider De Graaf voor inperking van de rol van de monarchie. Na protesten bloedde het debat dood. Deze week lieten vier respondenten - onder wie een topambtenaar - weten, gezien hun positie, toch niet onder naam te willen pleiten voor een ceremonieel koningschap.

Volgens een oud-topondernemer zal de inhoudelijke rol van de monarchie zich op termijn vanzelf aanpassen. 'Koningin Beatrix doet het uitstekend. Maar het is onrealistisch te denken dat de positie van het koningshuis in de Europese context blijft zoals zij is.' Voorzitter Jan van Zijl van de Raad voor Werk en Inkomen, oud-PvdA-Kamerlid: 'De hele handel afschaffen hoeft niet, wel beperken tot het hoogst noodzakelijke.' Geert Dales, VVD-burgemeester van Leeuwarden, gaat minder ver: 'Ik vind dat de bevolking de formateur moet kiezen. Het staatshoofd neemt dan nog het besluit, maar moet sterk in de schoenen staan een ander te nemen.'

De Jonge Socialisten kondigden onlangs aan op Koninginnedag de handtekeningenactie te beginnen die nodig is om een burgerinitiatief van de grond te krijgen. De JS willen de rol van de koningin bij de kabinetsformatie inperken.

(Bron: de Volkskrant)