Commentaar van de hoofdredactie - NOVA en de digitale toekomst

Gemak dient de mens. Als je geen zin hebt in televisiereclame, kun je per afstandsbediening hele Sterblokken elimineren.

Of kun je via www.uitzendinggemist.nl de programma's zien - of onderdelen daarvan - die je aanstaan op het moment dat het je uitkomt. Zonder reclame. Met dank aan de digitalisering.

Televisiekijkend Nederland is bezig aan een sociologische revolutie, als resultante van voortschrijdende technologie en het explosief toenemende aanbod van nieuws- en vrijetijdsmedia. De tijd dat u zich met het hele gezin op de bank nestelde voor een avondje-Avro zijn lang voorbij, en nog even of de couch-potato is helemaal uit het huiskamerbeeld verdwenen. Behalve dan op momenten dat er live iets te zien valt. Voetbalwedstrijden, bijvoorbeeld. Of een spannend Kamerdebat. Of het songfestival.

Van een hondstrouwe kijker, of lezer, ontwikkelt u zich tot een multimediale content-gebruiker die zich niets meer laat voorschotelen en zijn kijk- en leesmenu zelf samenstelt. En het zijn de reclameblokken die het eerst sneuvelen. Dat is te zien bij de publieke omroep, waar - ook door de komst van Talpa en het verdwijnen van de voetbalrechten - sprake is van een dramatische daling aan Ster-inkomsten: dit jaar naar schatting weer zo'n 60 miljoen.

Ook de commerciële omroepen hebben er last van, maar die kunnen de schade beperken doordat ze een veel grotere vrijheid hebben. Niet alleen kunnen ze de kijker verrassen met reclameblokken tijdens een programma, ook kunnen ze hem of haar lokken met prijsvragen als RTL-reclameraden, en beschikken ze over de mogelijkheden van zogeheten non-spot advertising.

Het noemen van een sponsornaam aan het begin van een programma (billboarding) is daar een voorbeeld van; het veelvuldig drinken van coca cola in een serie als Goede Tijden Slechte Tijden een ander. En hebben we het nog niet over een programma als Life and Cooking, dat zo ongeveer is bedacht om producten van Unilever aan de man (of beter: vrouw) te brengen.

Het valt te verwachten dat de publieke omroep verder achterop raakt in de slag om de reclamemiljoenen naarmate televisie en internet meer in elkaar gaan overvloeien. Nieuwe media brengen nu eenmaal nieuwe reclamemogelijkheden met zich mee als pop-ups, banners en buttons, waarvan een publiekszender niet ongebreideld gebruik kan maken.

De vraag die zich opdringt is of er nog wel een toekomst is voor de publieke omroep, en dus voor een programma als NOVA en het Journaal. Het antwoord: meer dan ooit.

Naarmate inhoud en commercie moeilijker van elkaar te onderscheiden zijn en het aantal 'vervuilde' nieuwsbronnen toeneemt, zal ook de behoefte aan betrouwbare, onafhankelijke informatiekanalen groeien. Daar ligt het bestaansrecht van de niet-commerciëlen - met of zonder Sterspotjes. De race om de reclamegelden is misschien een verloren zaak, maar mag niet worden verward met de slag om de kijkers - die alleen maar kan worden gewonnen.

Betrouwbaar, onafhankelijk. Het zijn mooie woorden. Te mooi misschien, voor de sceptici onder u. Immers: wiens brood men eet, diens woord men spreekt, om maar een oudhollands spreekwoord van stal te halen. En dus, is wellicht uw redenering, zal de publieke omroep verworden tot een staatsomroep als de reclame-inkomsten wegvallen en er een groter beroep moet worden gedaan op de algemene middelen - zeg maar de staatskas.

Het antwoord is simpel: in een democratie is het niet de staat die bepaalt, maar de kijker. En die mag eisen dat de publieke omroep de opdracht heeft juist die overheid - de mensen die de macht in handen hebben gekregen van diezelfde kijker - kritisch te volgen. Want zoveel staat vast: de publieke omroep mag nooit dienen als spreekbuis van de overheid. Dan is het meteen gedaan met de geloofwaardigheid. Daarop laat NOVA zich graag afrekenen.

Volgende aflevering: NOVA in 2010