Biografie: Fidel Castro

De Franse filosoof Jean-Paul Sartre schreef ooit: "Castro is het eiland, het volk, het vee en de grond. Hij ís het gehele eiland."

Is: Fidel Castro is dan ook sinds 1959 de onbetwiste leider van Cuba. Hij is de chef, de opperste, de commandant, of gewoon Fidel. Hij overleefde een fiks aantal aanslagen, inclusief een ontploffende sigaar.

Persoonlijk: Fidel Alejandro Castro Ruz, geboren op 13 augustus 1926, was de zoon van een rijke, uit Spanje geëmigreerde plantagehouder. In zijn studententijd ontpopte hij zich als een felle nationalist. Nationalisme stond toen in Latijns-Amerika gelijk met anti-Amerikanisme. Vooral onder studenten was er veel verzet tegen de met de Verenigde Staten heulende rechtse dictator Batista.

Fidel sloot zich aan bij een van de radicaalste gewapende groeperingen. Want geweld, zo zei hij, was een noodzakelijk instrument om politieke doelen te bereiken. Na een mislukte overval op een politiekazerne in 1953 kreeg Castro vijftien jaar gevangenisstraf. "De geschiedenis zal mij vrijspreken", zei hij toen. Twee jaar later was hij door een amnestieregeling weer een vrij man.

Guerilla: Na een periode van ballingschap in Mexico en de VS begon hij vanuit de Sierra Maestra, het berggebied in het oosten van Cuba, zijn guerrillastrijd. De revolutie van Fidel, de Argentijnse denker en arts Che Guevara en Fidels minnares Celia Sanchez, won de sympathie van bijna de gehele wereld.

Castro presenteerde zich na de verovering van Havana in 1959 aanvankelijk als oprecht democraat. De processen tegen executies van Batista-getrouwen en de onteigening zonder redelijke compensatie van oliebedrijven, banken en de United Fruit Company, schaadden echter zijn reputatie en wekten argwaan in de Verenigde Staten.

Verenigde Staten: Toch stond Washington aanvankelijk niet geheel onwelwillend tegenover de nieuwe machthebber in Cuba. Toen Castro in 1959 het Witte Huis bezocht, weigerde president Dwight Eisenhower hem echter te ontmoeten. Hij liet aan vicepresident Richard Nixon over om te bepalen of Castro een communist was. Nixon stelde vast dat Castro "naïef" was, maar niet per se een communist.

De bebaarde Cubaanse leider was verbolgen over de afwijzing van Eisenhower. Hij richtte zijn blik op de Sovjet-Unie, waarmee hij in 1960 een verdrag sloot over de import van olie. Daarop verbraken de VS alle diplomatieke banden met Cuba, dat inmiddels kon rekenen op economische en militaire steun uit Moskou.

Socialistisch: In 1961 verklaarde Castro dat zijn revolutie socialistisch was. Een dag later voerden ongeveer 1400 Cubaanse ballingen, getraind en bewapend door de Amerikaanse inlichtingendienst CIA, een mislukte invasie uit in de Varkensbaai ten zuiden van Havana. De Amerikanen hoopten op een opstand tegen Castro, maar die bleef uit. Castro leidde zelf de verdediging en kreeg daardoor juist nog meer steun van het volk.

Communistisch: De Sovjet-Unie zag in het nu communistisch geworden Cuba een ideale basis om de VS in hun eigen regio te bedreigen. In 1962 ontdekten de Amerikanen dat de Russen in het geheim raketbases op het eiland bouwden. Ze legden een blokkade om Cuba. De wereld keek in spanning toe. Een kernoorlog tussen beide grootmachten leek nabij maar werd op het nippertje afgewend toen Moskou zijn met raketten geladen schepen op het laatste moment terugriep.

Door de agressieve Amerikaanse politiek wist Castro onder de Cubanen een groot gevoel van saamhorigheid te kweken. Met hulp van Moskou kregen de Cubanen huizen, onderwijs, medische zorg en voedsel en de armoede verdween.

Het totale handelsembargo dat de VS instelden tegen Cuba, had wel invloed op de economische omstandigheden, maar niet op de populariteit van Castro, die zich inmiddels bekeerd had tot de leer van Marx en Lenin. Hij gebruikte de blokkade dankbaar als propagandamiddel tijdens zijn urenlange toespraken tot het volk.

Oppositie: Tegenstanders duldde Castro niet. In de loop der jaren verdwenen dissidenten bij bosjes achter de tralies. Ook martelingen waren onder zijn regime volgens mensenrechtenorganisaties aan de orde van de dag. Duizenden Cubanen zijn hun land onder Castro's bewind ontvlucht en hebben hun heil in de VS gezocht.

Na de komst van Michail Gorbatsjov in het Kremlin en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie moest Castro nieuwe geldbronnen aanboren. Zijn handelspartners verdwenen, zijn politieke vrienden ook. De Venezolaanse president Hugo Chávez is een van de weinige leiders die nog warme banden onderhoudt met Castro.

Terug in de tijd: Fidels eiland veranderde begin jaren negentig in een politiek anachronisme waar, net als voor de revolutie, boeren weer achter de ossenwagens lopen, toeristen het geld moeten binnenbrengen en hoertjes het centrum van Havana bevolken. 'El Líder Maximo' bleef echter op koers en het communisme trouw.

Democratie?: In 2000 ontmoette Castro zowel de Russische president Vladimir Poetin als Bill Clinton, die als eerste Amerikaanse president de hand van de Cubaanse leider schudde. Tot een echte verbetering van de relatie met de VS leidde die handdruk echter niet. De Amerikanen bleven hameren op democratisering en liberalisering en daar wilde Castro niet aan.

Gezondheid: De laatste jaren deden verhalen de ronde dat Castro's gezondheid hem in de steek liet. Die geruchten werden versterkt doordat de man die Cuba meer dan veertig jaar solo regeerde, in 2004 zijn broer Raúl, met wie hij in de jaren vijftig zijn revolutie gestalte gaf, benoemde tot zijn opvolger. Als Castro in augustus 2006 een zware darmoperatie ondergaat draagt hij tijdelijk de macht over aan zijn jongere broer Raúl. Via zijn secretaris laat hij weten dat de operatie redelijk is verlopen en zijn gezondheidstoestand stabiel is, maar veel Cubanen zijn er niet gerust op.

(Bron: ANP)