Debat I: einde van de ideologie?

Slechts dertig procent van de Nederlanders heeft vertrouwen in de regering, veertig procent in het parlement. Is de verharding van het politieke debat sinds Fortuyn de oorzaak van dit magere vertrouwen? Of schort het aan de inhoud?

Vier politici, een socioloog en een topman uit het bedrijfsleven gingen hier 16 oktober over in discussie tijdens het eerste van een serie van zes verkiezingsdebatten die NOVA in samenwerking met Het Financieele Dagblad en BNR Nieuwsradio organiseert.

Gasten: Marco Pastors (EénNL), Mirjam Sterk (CDA), Ronald van Raak (lid Eerste Kamer SP), Joël Voordewind (ChristenUnie), Dick Pels (socioloog en publicist) en Mickey Huibregtsen (oud-topman McKinsey en voorzitter van De Publieke Zaak).

Het imago van de politiek
De toon
Dat het gebrek aan vertrouwen in de politiek te wijten is aan de verharde toon van het debat sinds Fortuyn is volgens E énNL-voorman Marco Pastors onzin. "Wanneer gebeurt er nu eens iets op het scherpst van de snede?" Kandidaat-Kamerlid voor de SP Ronald van Raak vindt zelfs dat politici de echte keuzes uit de weg gaan. "Ze hebben angst voor de kiezer waardoor ze iedereen willen behagen."

Joël Voordewind van de ChristenUnie vindt de toon wel te hard. "Als Verdonk iedereen verplicht om op straat Nederlands te praten, zet ze mensen tegen elkaar op. " Volgens Pastors valt dat wel mee. "Ze wil juist dat mensen elkaar verstaan!"

Socioloog Dick Pels ziet wel een hardere toon en is daar blij mee."We moeten nog een beetje leren hoe dat moet en dat gaat van 'au'. Vroeger was het debat veel te wollig. Er werd te veel gepolderd."

De inhoud
"Er wordt in de poltiek geknabbeld aan de marges", vindt oud-topman van McKinsey Mickey Huibregtsen. "Ze vergeten de werkelijke problemen en houden zich bezig met 'single issues' en het beantwoorden van 5800 Kamervragen per jaar. En dat neem ik de individuele politicus niet kwalijk. Die komt terecht in een arena waarin hij niet anders kan. We moeten die cultuur doorbreken."

Als het aan Huibregtsen ligt, wordt er een limiet gesteld aan het aantal Kamervragen. Op die manier heeft het kabinet de tijd en de rust heeft om zich te focussen op een eigen agenda met een beperkt aantal werkelijk belangrijke vraagstukken. Pastors, partijgenoot van kampioen-vragensteller Joost Eerdmans, valt hem bij. "De politiek moet zich richten op wat er over vier jaar af moet zijn, niet op wat er vandaag in de krant staat."

Volgens Huibregtsen moet de politiek vooral doelmatiger en efficienter gaan werken. "Een kleiner parlement en een gekozen minister-president die een beleidsplan opstelt en zelf zijn kabinet samenstelt. Zo gaat het van Het Rode Kruis tot Philips en zo moet het in de politiek ook."

Volgens SP'er Ronald van Raak is het belangrijkste probleem dat de politiek haar achterban niet representeert. "Kijk naar de Europese grondwet. Alle grote partijen en maatschappelijke organisaties waren voor, maar hun leden niet."

CDA-Kamerlid Mirjam Sterk meent dat het de afgelopen vier jaar in Den Haag wel degelijk over de inhoud is gegaan. "We hebben ervoor gezorgd dat veel mensen weer aan het werk konden en een nieuw zorgstelsel ingevoerd. Dat zijn hele wezenlijke vraagstukken."

Normen en waardendebat
Dat Balkenende de normen en waardendiscussie gestart is, vinden alle deelnemers aan het debat een goede zaak. Socioloog Dick Pels stoort zich er wel aan dat Balkenende die normen en waarden invult vanuit een christelijke invalshoek. Volgens Marco Pastors durft Balkenende ze niet eens in te vullen. "Hij steunt het homohuwelijk, maar zegt in Indonesië dat hij er eigenlijk tegen is."

Over de vraag of het wel aan de overheid is om normen en waarden in te vullen is iedereen het eens. Politieke keuzes zijn altijd moreel. Pastors: "Aan wie anders?" Mirjam Sterk: "Wetten zijn vastgelegde normen. Het zou mooi zijn als iemand als John de Mol er ook over nadenkt als hij programma's als de Gouden Kooi maakt."

Volgens Pastors kent de Nederlandse maatschappij een aantal vaste waarden die je moet onderschrijven als je in Nederland wil wonen. "Scheiding van kerk en staat, vrijheid van meningsuiting, respect voor minderheden. Moeten we daar over discussiëren?"
Socioloog Pels vreest dat zo'n opstelling de tegenstellingen in de maatschappij vergroot.

Maar heeft het normen -en waardendebat iets uitgehaald? Is er meer normbesef? Volgens Pastors wel. "Al dat ge-je en ge-jij gaat eraf. Mensen die in een uitkering zitten, beginnen langzaam te voelen dat ze weer aan het werk moeten. Maar we zijn nog niet van de ellende af." Voor mensen die geen werk kunnen vinden heeft Pastors een advies. "Loop eens achter een Pool aan." Van Raak ziet weinig verbetering. "Mensen die werkloos zijn of in de WAO zitten voelen zich schuldig. Die politiek is niet moreel."