Politieke aardverschuiving na verkiezingen

Nadat alle stemmen zijn geteld is de VVD - na een nek-aan-nekrace met de PvdA - de grootste partij geworden. De VVD heeft nu 31 zetels, de PvdA 30.

Winnaar
Grote winnaar is de PVV. De partij boekt een winst van 15 zetels en komt uit op 24 zetels. Opvallend is het succes van de PVV in het zuiden van Nederland: in veel Limburgse gemeenten, waaronder Maastricht, Heerlen en Roermond is de PVV de grootste geworden.

Verliezer
Grote verliezer is het CDA. De partij zakt naar een historisch dieptepunt van 21 zetels. Dit dramatisch verlies heeft Jan Peter Balkenende gisteravond doen besluiten het partijleiderschap per direct te beëindigen. Ook zal hij niet in de Tweede Kamer gaan zitten. Hij blijft wel de lopende zaken afhandelen totdat er een nieuw kabinet is gevormd. Balkenende: "Deze uitslag noopt tot het nemen van politieke verantwoordelijkheid. De kiezer heeft gesproken, de uitkomst is helder. De uitslag van deze verkiezingen is zeer, zeer teleurstellend. Het is een klap voor ons." Ook CDA-partijvoorzitter Van Heeswijk is opgestapt.

Zuiden
Eén op de vier Limburgers heeft zijn stem uitgebracht op de PVV, de provincie waar Geert Wilders is geboren. In 2006 zag nog maar één op de tien Limburgers iets in de PVV. Limburg is van oudsher een CDA-regio. Maar de christendemocraten - in 2006 nog de grootste met 27,8 procent - zakte terug naar 15,5 procent.

Coalitie
De vorming van een nieuw kabinet zal ingewikkeld worden. Partijen hebben door elkaar uit te sluiten en door breekpunten te noemen een hypotheek gelegd op de komende formatie. Op grond van de huidige uitslag heeft een coalitie van VVD, PvdA en CDA de grootste meerderheid, 82. Een coalitie van VVD, PvdA, D66 en GroenLinks komt op 81 zetels. Een centrum-rechtse coalitie van VVD, PVV en CDA komt op 76 zetels. Koningin Beatrix zal vanavond op paleis Noordeinde haar vaste adviseurs ontvangen om te overleggen over de uitslag van de verkiezingen en de eerste stappen voor de vorming van een nieuw kabinet.

AOW-breekpunt
Geert Wilders heeft vanmorgen laten weten dat de verhoging van de AOW-leeftijd geen breekpunt meer is als de PVV in een kabinet met VVD en CDA kan meedoen. "Het is een belangrijk punt. Maar ik wil het kabinet er niet kapot op laten gaan."

In NOVA vanavond een verslag van de bloedstollende verkiezingsavond van gisteravond en een verslag van het vanavond te houden lijsttrekkersdebat (Nederland 1 - 21:15 uur).

Verder bespreekt NOVA de vraag: waarom is het CDA in het zuiden van Nederland weggevaagd en tegelijkertijd de PVV enorm gestegen? Waar zijn die kiezers naartoe gegaan? Hebben ze überhaupt gestemd? En: welke coalities zijn mogelijk, hoe zal de formatie verlopen?

Vanuit België een gesprek met winnaar Mark Rutte en met Guy Verhofstadt, lid van de Open Vlaamse Liberalen en Democraten (Open VLD), fractieleider van de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE), maar vooral boegbeeld van de Vlaamse liberalen. In de studio commentaar van politiek verslaggever Ferry Mingelen.

Bekijk alle uitslagen op www.nos.nl.