kinderporno in beeld
14 APR 08
Wie de files oplost, bewijst het bedrijfsleven een dienst maar moet ook rekening houden negatieve effecten. Meer snelheidsovertredingen bijvoorbeeld. En meer dodelijke ongelukken.
Op de digitale snelweg is het niet anders. Een filevrij netwerk is een zegen voor de economie, maar trekt ook internetcriminelen aan die hun illegale handel op de wereldmarkt willen aanbieden.
NOVA wijdde donderdag 10 april een lange reportage aan de spilfunctie van Nederland bij de verspreiding van kinderporno via internet. Het gaat vaak om moeilijk te traceren materiaal uit Oosteuropa, dat via Nederlandse servers op het wereldwijde web terecht komt. Pijnlijk voor minister Hirsch Ballin (justitie), die een jaar geleden maatregelen aankondigde, maar intussen wordt geconfronteerd met een flinke toename van het aantal meldingen. Het blokkeren van ongewenste websites is kennelijk minder eenvoudig dan de minister had gedacht. Alle reden dus om maar eens journalistiek in kaart te brengen wat hier aan de hand is.
Ook dat is sneller gezegd dan gedaan, want je kunt zo'n onderwerp niet maken zonder te laten zien waar je het over hebt. Als er discussie is over de grenzen van het strafbare - en daar ging het voor een belangrijk deel over in de reportage - ontkom je niet aan het tonen van beelden, die de kijker al gauw als schokkend zal ervaren. Dat kan het verwijt opleveren dat NOVA zelf bijdraagt aan de verspreiding van kinderporno. En dat laatste kan de bedoeling niet zijn. Zorgvuldigheid is dus geboden.
Beelden zijn er om te verhelderen, niet om te shockeren. En als ze shockeren, dan mag dat niet zodanig zijn dat het de kijker blokkeert. Want dan gaat de inhoud verloren en schieten we ons journalistieke doel voorbij. Om die reden hebben we alleen beelden laten zien die weliswaar weinig te raden overlaten, maar nergens expliciet zijn. Het zijn ook precies de beelden die blijkens de reportage op de grens van de strafbaarheid balanceren. Maar zijn we daarmee zorgvuldig genoeg geweest?
Het is moeilijk om de vraag met een simpel 'ja' of 'nee' te beantwoorden. Voor sommige kijkers is het woord kinderporno al zo shockerend dat ze geen beeld meer willen zien. Zij beschouwen elk beeld dat we laten zien als een vorm van sensatiezucht. Maar dat zou betekenen dat we als televisierubriek niet kunnen tonen wat het probleem is, en wat de problemen en dilemma's zijn bij het aanpakken van internetporno.
Als we afgaan op de reacties die de uitzending teweeg bracht, kunnen de meeste kijkers wel begrip opbrengen voor de selectie van beelden; ze begrijpen dat achter die selectie een wereld van uitermate schokkende fragmenten schuil gaat, die we de kijker bewust hebben onthouden. Wel is er de nodige kritiek op de maatvoering: het had voor veel mailende kijkers wel wat zuiniger gekund.
Fundamenteler is de kritiek op het herkenbaar in beeld brengen van sommige kinderen. Daarmee zou NOVA een volslagen gebrek aan respect tonen voor de privacy van de slachtoffers. Dat zou inderdaad het geval zijn als het gaat om kinderen die en publique te herkennen zijn. Daar is geen kans op. De beelden zijn een aantal jaren geleden gemaakt in Oost-Europa. Als de slachtoffers ooit zijn of worden herkend, zal het zijn door mensen in hun eigen omgeving die niet kijken naar NOVA, maar naar een verkeerd soort website.
Nederlandse internetbedrijven spelen een rol bij de verspreiding van de beelden. En dus draagt ook de Nederlandse wetgever verantwoordelijkheid. Daar draait het om in de reportage. Niets meer; niets minder.