fundamentele vragen bij een (geweigerde) handdruk

Eerst was er de heisa rond de geweigerde handdruk van Rita Verdonk. Daarna de commotie over de aanstelling van orthodoxe straatcoaches in Amsterdam-Slotervaart. En nu is er de campagne van de orthodoxe islamiet Faizal Enait, die niet accepteert dat de gem

Hij heeft aangekondigd door te procederen tot de hoogste rechter - het Europese hof. Het debat over de integratie van moslims in Nederland lijkt daarmee versmalt tot een worsteling op de vierkante centimeter tussen ijzeren principes enerzijds en heilige omgangsvormen anderzijds. Van toenadering of compromisbereidheid lijkt geen sprake meer. Het ene onwrikbare gelijk staat tegenover het andere en de verwijten vliegen over en weer.

Enait sprak afgelopen donderdag, in de uitzending van NOVA, van handdruk-fundamentalisme. Humor? Cynisme? Bloedige ernst? Houdt Enait de gemiddelde Nederlander hier een relativerende spiegel voor of zit er een woedend verwijt in?

Te vrezen valt voor dat laatste, gelet op de verbeten toon waarvan Enait zich bediende. Ook uit de verontwaardigde reactie van honderden kijkers valt af te leiden dat de kwestie alleen maar verder op de spits is gedreven. Relativeren is er niet bij, laat staan dat er iets te lachen valt. Hoog tijd dus om de feiten maar eens nuchter onder ogen te zien.

Eerst terug naar 2006, als Rotterdam Faizal Enait laat weten dat hij niet in aanmerking komt voor een baan als klantmanager bij de sociale dienst, omdat "van overheidsfunctionarissen mag worden verwacht dat zij burgers op gelijke wijze tegemoet treden" en hij dus bereid moet zijn (vrouwelijke) cliënten de hand te schudden. Voor Enait is dat reden naar de Commissie Gelijke Behandeling te stappen. Hij spreekt van "moslimpje pesten" en warempel: de CGB is het met heem eens dat het gemeentebestuur onderscheid maakt naar religie en vindt dat Rotterdam hem ten onrechte heeft afgewezen.

Omdat Rotterdam weigert op de beslissing terug te komen, wordt de kwestie aan de rechter voorgelegd. En die, zo bleek afgelopen donderdag, stelt dat de gemeente er voor mag kiezen "de in Nederland gebruikelijke begroetings- en omgangsvorm jegens alle burgers in acht te nemen".

Enait, zelf jurist, laat het er niet bij zitten. "Ik zal nooit capituleren", kondigde hij twee jaar geleden al aan. Hij gaat in hoger beroep. Hoe dit afloopt ligt in de schoot van de toekomst verborgen.

Gareth Davies, hoogleraar Europees Recht aan de Vrije Universiteit, geeft hem een goede kans als de zaak uiteindelijk bij het Europese Hof terecht komt. Hij signaleert in NRC-Handelsblad van afgelopen vrijdag een tendens "dat als iemand iets doet wat de meerderheid als onprettig ervaart, dit al genoeg reden is zijn rechten in te perken". Dat, stelt hij, is in strijd met de vrijheid van godsdienst.

Duidelijk is in ieder geval dat de kwestie - niet voor de eerste keer - vragen oproept over de interpretatie van een ander grondbeginsel: het verbod op discriminatie. Het zal koren op de molen zijn van politici als Geert Wilders, die het artikel uit de grondwet willen schrappen omdat het botst met een derde pijler onder de democratische rechtstaat: de vrijheid van meningsuiting.

Of Enait er op uit is zijn politieke vijanden te tarten is de vraag, maar dat is wel het effect. En wie hem aanhoort komt onvermijdelijk tot de vaststelling dat hij er zichtbaar genoegen in schept. Achter het juridische steekspel lijkt vooral een bittere ideologische strijd schuil te gaan. De vraag is of dat tot iets goeds kan leiden. Als iedere partij zich verschanst achter zijn eigen favoriete grondwetsartikel, en morrelt aan een van de andere pijlers, is er een gerede kans dat het complete rechtstelsel gaat wankelen.

De vrijheid van meningsuiting kan geen vrijbrief zijn voor smaad en discriminatie, zoals de vrijheid van godsdienst geen vergunning is voor het voeren van een heilige oorlog en het verbod op discriminatie geen dwangmiddel kan zijn om een non aan te stellen als hoofd van een trappistenklooster. Ook rechten, hoe fundamenteel ook, kunnen alleen stand houden binnen de grenzen van de redelijkheid.

Terugvertaald naar de kwestie-Enait: spelen, bewust of onbewust, anti-islamitische sentimenten een rol bij zijn afwijzing door de gemeente Rotterdam? Moeilijk te zeggen. Bij elke sollicitatie leggen naast objectieve criteria ook subjectieve gewicht in de schaal. Hoe dan ook: het is verdedigbaar om van een klantenmanager bij de Sociale Dienst te verlangen dat zijn of haar gedrag geen vragen oproept bij de cliënten. Zoals er ook argumenten kunnen zijn om streng-religieuze straatcoaches aan te stellen die respect afdwingen in een probleemwijk met een grote moslimgemeenschap - zoals de gemeente Amsterdam in de deelgemeente Slotervaart heeft gedaan.

Dat zijn de overwegingen die we aan Enait hadden willen voorleggen. Zover kwam het niet, vooral door toedoen van de opstelling van Enait zelf, die in zijn geharnaste overtuiging koos voor de persoonlijke aanval. Wat dat betreft kan hij zijn politieke antagonisten de hand drukken. We vrezen alleen zijn optreden bij NOVA de kijker niet veel wijzer heeft kunnen maken. Volgende keer beter.
 

Tags: