Willem Vermeend: Snel, Doeltreffend en Tijdelijk

Willem Vermeend was minister van Sociale Zaken en staatssecretaris van Financiën. Nu is hij onder meer bestuurslid van werkgevers-organisatie VNO-NCW.

Kredieten
Eind vorig jaar gingen de meeste internationale economische denktanks er nog vanuit dat de economische recessie wel eens mee zou kunnen vallen. Zij voorspelden dat in 2009 de economieën van de Verenigde Staten, Japan en Europa weliswaar zouden krimpen, maar voor veel landen werd al een herstel verwacht in de loop van 2010. Vooral de economie van de VS zou mede door het omvangrijke economische stimuleringspakket van president Barack Obama al in 2010 een lichte groei laten zien.

Op dit moment wordt er wereldwijd getwijfeld over dit optimistische scenario. Bijna dagelijks verschijnen er in alle landen berichten over bedrijven en bedrijfssectoren die in financiële moeilijkheden verkeren. Bedrijven krijgen minder orders, hun verkopen lopen terug en winsten verdampen. Bovendien kunnen ze moeilijk aan kredieten komen, waardoor ook de bedrijfsinvesteringen sterk dalen.

Ondanks alle steunoperaties door overheden zijn banken nog steeds terughoudend met het uitlenen van geld aan burgers en bedrijven. Bovendien zijn de kredietvoorwaarden ook nog eens aangescherpt. Daarnaast zien we ook dat consumenten bezorgd zijn over de economische toekomst. Ze reageren daarop met minder te besteden.

Krimp
Deze ontwikkelingen leiden er toe dat de economische krimp in veel landen, ook in ons land sterker toeneemt dan eerder werd verwacht. In de meeste landen loopt de werkloosheid daardoor sterk op. Ook de opkomende economieën, zoals China en India, doen het slechter dan de prognoses. Volgens eerdere voorspellingen zouden deze landen door de economische crisis minder hard worden getroffen dan de westerse industrielanden.

Deze verwachting moet worden bijgesteld. Inmiddels worden China en India geconfronteerd met een afnemende economische groei en een sterk stijgende werkloosheid.

Wel zien we dat vrijwel alle landen miljarden in hun economie pompen om de krimp af te remmen en de groei aan te jagen. Deze economische stimuleringspakketten bestaan in het algemeen uit belastingverlagingen voor burgers en bedrijven, overheidsinvesteringen in de infrastructuur ( o.a. wegen , bruggen railverkeer, nieuwbouw ), financiële steun aan banken en andere bedrijfssectoren, zoals de auto-industrie. Daarnaast proberen Centrale Banken de wereldeconomie op te peppen met renteverlagingen.

Protectionisme
De gedachte is dat met deze miljarden pakketten de wereldeconomie uit het slop getrokken kan worden. Op zich is het mogelijk met deze wereldwijde impulsen de economie aan te jagen, maar het begint er naar uit te zien dat de effecten gaan tegenvallen. Dit komt doordat steeds meer landen hun stimulansen vooral gebruiken om hun eigen economie te beschermen: wereldwijd zien we de opkomst van het protectionisme. Daarbij hanteren ze het beginsel van “eigen-land-eerst ”en dat betekent dat de financiële overheidssteun vooral wordt besteed om het eigen bedrijfsleven te helpen.

Zo is bijvoorbeeld in het Amerikaanse stimuleringspakket een zogenoemd “Buy American” clausule opgenomen: projecten die met geld uit dit pakket worden voorgefinancierd mogen alleen gebruik maken van Amerikaans staal en ijzer. De economische geschiedenis leert dat protectionisme op de langere termijn zeer schadelijk is voor de wereldeconomie, terwijl alle landen er juist belang bij hebben dat de wereldeconomie zo snel mogelijk weer gaat groeien. Deze groei kan door de stimuleringspakketten van landen alleen worden aangezwengeld als deze pakketten grensoverschrijdend kunnen werken en geen eigen land clausules kennen.

Voor ons land kan het opkomende protectionisme extra schadelijk zijn; onze economie is sterk afhankelijk van de groei van de wereldeconomie. Bovendien presteert de Nederlandse economie op dit moment minder dan verwacht. Dit wordt duidelijk door het toenemende aantal bedrijven dat ontslagen aankondigt en verliezen rapporteert. Vooral de maakindustrie, de bouw- en transportsector worden zwaar getroffen, maar ook in andere bedrijfssectoren, zoals de horeca wordt de crisis zichtbaar.

Tot voor kort heeft ons kabinet vooral lof geoogst voor de effectieve aanpak van de kredietcrisis. Die lof is inmiddels aan het verdampen. Economische deskundigen, werkgevers- en werknemers vinden dat het kabinet te traag reageert om de dieper wordende recessie in ons land aan te pakken. Ze vinden het hoog tijd dat Den Haag met een effectief aansprekend stimuleringspakket komt.

Snelheid, Doeltreffendheid en Tijdelijkheid
Ik ben het daarmee eens, maar de vraag rijst wel hoe een dergelijk pakket er uit moet zien. Lessen uit het verleden kunnen helpen. Die leren dat het moet gaan om maatregelen die gekenmerkt worden door Snelheid, Doeltreffendheid en Tijdelijkheid (SDT–maatregelen). Bij snelheid gaat het om stimuleringsmaatregelen die het liefst onmiddellijk tot economische activiteiten leiden. Doeltreffend wil zeggen dat ze effectief zijn en dus de economie aanjagen. De tijdelijkheid heeft betrekking op de duur van de stimuleringsmaatregel. Omdat het om een impuls moet gaan, kan het best worden gekozen voor een maatregel die van toepassing is op 2009 en 2010. Daardoor kunnen ook de kosten voor de schatkist beperkt blijven.

Voor ons land is op dit moment de beste SDT- maatregel een stimulans voor de bouwsector: fiscale en financiële stimulansen voor het opknappen en isoleren van woningen en kantoren en spoedvergunningen voor de versnelling van nieuwbouw. Ingrijpende maatregelen die omstreden zijn en tot maatschappelijke onrust leiden en nu niet bijdragen aan het aanjagen van de economie, zoals een beperking van de hypotheekrente aftrek en een verhoging van de AOW- leeftijd, moeten nu achterwege worden gelaten. Ze vertragen het herstel van de economie.

Naar boven

Tags:

willem vermeend,

economische crisis