Het IJzeren Gordijn (1): 'Blikje bier kopen in het Westen'

Annemarie Reffert is arts en ze woont in het Oostduitse dorpje Vogelsang, niet zo ver van Maagdenburg. Toen ze op 9 november 1989 samen met haar man en dochter stiekem naar de Westduitse televisie zat te kijken, hoorde ze dat mogelijk de grens tussen de DDR en de Bondsrepubliek open zou gaan. Het bericht in het journaal was zo vaag geformuleerd, dat het niet duidelijk was of het de zoveelste bureaucratische maatregel betrof of het einde van het zogenaamde ijzeren gordijn.

Televisie-uitzending
Ze vertelt het ons zonder van kleur te verschieten. Het is weliswaar bijna twintig jaar geleden dat ze in haar ruime huis in de DDR naar de televisie zat te kijken maar die televisie-uitzending op die dag zou de rest van haar leven bepalen.

Haar dochter blijft na het zien van het journaal op die historische dag zeuren dat ze met ma bij de grensovergang Marienborn wil gaan kijken of het echt waar is. Na een half uur krijgt ze haar moeder zo gek. Ze gaan vanuit de woonkamer op de eerste verdieping op sokken naar beneden en starten de Wartburg. Het is vanuit Vogelsang zestig kilometer naar de grens met West-Duitsland. Acht kilometer voor de grens is al het zogeheten Sperrgebiet, een zone waar je destijds absoluut niet mocht komen.

Verboden zone
Mevrouw Reffert is vastbesloten om met haar dochter naar de grens te rijden om te checken of het bericht klopt. Niet meer en niet minder. Als enige rijdt ze door de verboden zone. Niemand durft het aan.


Mevrouw Reffert en verslaggever Dieuwke van Ooij

Nu, twintig jaar later, proberen we met mevrouw Reffert erachter te komen wat ze destijds voelde toen ze 's avonds om tien uur de grens naderde die veertig jaar op slot had gezeten. We hebben een Wartburg voor haar laten opknappen, zodat ze voor het eerst na twintig jaar weer in dezelfde auto kan rijden. Ze weet nog hoe ze de tweetakt motor moet starten. Moeiteloos schakelt ze hem in de versnelling. Daar zie ik al een kleine glimlach. We maken een oefenritje, de uitlaat rookt zoals alleen een Wartburguitlaat dat kan.

Blikje bier
Annemarie Reffert vertelt dat ze als eerste bij de grens aan kwam en dat ze daar niet alleen vrijwel meteen kon doorrijden maar dat ze ook werd vastgeklampt door een cameraploeg. Raampje open. Vraag: bent u van plan zich voor altijd in de Bondsrepubliek te vestigen? Mevrouw Reffert antwoordt dat ze dat zeker niet van plan is en dat ze alleen haar man heeft beloofd, in het westen een blikje bier voor hem te kopen. Want bierblikjes bestonden niet in de DDR.
De televisieverslaggever laat haar doorrijden. De douane geeft haar paspoort terug.

'Zo snel mogelijk omdraaien'
De beelden van Annemarie Reffert die als eerste de grens met Westduitsland over reed, zijn pas veel later uitgezonden. Ze weet zelf wel waarom dat niet meteen is gebeurd: "Ze wilden alleen beelden van juichende mensen. Ik juichte niet. Ik wilde gewoon zo snel mogelijk omdraaien en weer naar huis.'' Bier heeft ze nooit gekocht. Ze had helemaal geen Westduits geld.

Vrijheid
Annemarie Reffert paste niet in het plaatje. Ze wilde gewoon in de DDR blijven wonen maar ze was blij dat ze even naar het westen kon. Dat moment van vrijheid - over de grens rijden en snel weer omkeren - dat was voor haar voldoende.

Ze kan er prachtig over vertellen. Als we klaar zijn met de opnames, zijn we misselijk van de stank van de Wartburg en is de brandstoftank leeg. We duwen de auto terug naar de garage.

Mevrouw Reffert heeft ooit in de DDR geloofd, dat doet ze al meer dan twintig jaar niet meer. Toch zag ik haar stralen toen ze voor het eerst in twintig jaar met ons weer in de Wartburg mocht rijden.

Terug naar boven

Tags:

zomerserie,

ijzeren gordijn