Kroonprins & pers
1 SEP 09
Als de rechter een foto verbiedt omdat die foto geen nieuws zou bevatten, is dat nieuws. Wie dat nieuws meldt, moet ook de foto laten zien. Anders verkoop je de kijker of lezer een kat in de zak. De foto zelf is dus ook gepromoveerd tot nieuws.
Dat is de kolderieke consequentie van de uitspraak in het kort geding, dat kroonprins Willem Alexander, prinses Máxima en dochter Amalia hadden aangespannen tegen het verspreiden van wat vakantiekiekjes door het persbureau AP.
Tegendeel
De kroonprins heeft de uitspraak dat AP de foto's niet mocht verspreiden onmiddellijk geclaimd als een overwinning, maar feitelijk is er sprake van het tegendeel. Door de rechter in te schakelen heeft Willem Alexander alleen maar de aandacht gevestigd op de gewraakte plaatjes, die inmiddels overal te zien zijn geweest, terwijl het doel -een verbod op het vertonen van dergelijke plaatjes in de toekomst als ze niet het stempel van koninklijke goedkeuring dragen- niet is bereikt.
Afweging
Zo'n algemeen verbod is niet juridisch eenvoudig niet haalbaar, omdat de rechter klem zit tussen twee soms tegenstrijdige belangen, die beide zijn vastgelegd in het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM): het recht op privacy enerzijds en het recht op vrijheid van meningsuiting, of persvrijheid, anderzijds. Dat vraagt om zorgvuldige afweging, van geval tot geval.
Subjectief oordeel
Daarmee begeeft de rechter zich, noodgedwongen, toch al op een glibberig pad. Hij moet immers de nieuwswaarde van een foto afwegen tegen de mate waarin de privacy wordt geschonden. Dat leidt, zeker in het geval van koninklijke hoogheden, al gauw tot een subjectief oordeel. Om het bij de Argentijnse ski-foto te houden: het oordeel had evengoed andersom kunnen uitvallen. De rechter had tot de conclusie kunnen komen dat van een inbreuk op de privacy van nauwelijks sprake is. Het gaat om onschuldig plaatjes in de sneeuw, geschoten in de publieke ruimte. De foto's onderscheiden zich niet wezenlijk van de jaarlijkse wintersporttafereeltjes die de pers jaarlijks maakt in het Oostenrijkse Lech en kennelijk voldoende nieuwswaarde hebben om steeds weer krant en beeldbuis te halen.
Regie
Het enige verschil is dat de foto's in Lech zijn gemaakt op een speciaal voor de pers georganiseerd foto-moment, evenals bijvoorbeeld de recente strandfoto's bij Wassenaar, die vooral lieten zien dat het kroonprinselijk gezin de klap van Apeldoorn goed heeft doorstaan. Daarmee is duidelijk dat het de kroonprins te doen is om de regie. Hij wil vooral zelf bepalen hoe en op welke momenten hij met zijn gezin in beeld komt.
Beloning
Dat blijkt ook uit de zogeheten mediacode, door de Rijks Voorlichtingsdienst (RVD) in het leven geroepen. Het nieuwsmedium dat zich aan die code houdt, en dus niet op onverwachte momenten plaatjes schiet van de kroonprins of zijn gezin, krijgt als beloning een uitnodiging voor de speciale fotosessies, zoals die in Lech en Wassenaar. Wie geen boodschap heeft aan de code, loopt het risico's op deze sessies te worden geweerd - voor zover dat al mogelijk is.
Persvrijheid
Via het geding tegen AP heeft de RVD een poging gewaagd de code te promoveren tot een juridisch wapen, maar die poging is jammerlijk mislukt. Het 'overtreden' van de eenzijdig opgestelde RVD-regels is, op zichzelf, niet in strijd met de wet - zoals ondubbelzinnig te lezen staat in de rechterlijke uitspraak. Het zou immers betekenen dat de RVD -of de koninklijke familie zelf- gaat bepalen wat nieuws is en wat niet. En dat is in elk geval in strijd met de persvrijheid.
De tol
Het valt te billijken dat de kroonprins middels de RVD-code tracht enige rust creëren rond zijn gezin. Maar dat heeft zijn grenzen. Hij zal moeten leven met het gegeven dat hij noch de RVD de regie kan voeren over hoe de pers bericht over de handel en wandel van het toekomstig staatshoofd, die nu eenmaal, meer dan andere stervelingen, in een glazen kooi leeft. Dat brengt de positie met zich mee. Wat de (toekomstige) koning doet is al gauw nieuws, zelfs als een rechter daar anders over denkt. Het gaat gepaard met wat ongemakken, maar dat is de tol van de rijke privileges die de prins zich laat welgevallen.
Aan de haal
Natuurlijk, het staat Willem Alexander vrij de confrontatie op te zoeken. Maar de vraag is wat hij daarbij te winnen heeft. Het zou wel eens ten koste kunnen gaan van de terughoudendheid die met name de vaderlandse pers aan de dag legt ten aanzien van het koninklijk huis, zoals moge blijken uit het feit dat het vaak buitenlandse bladen zijn die aan de haal gaan met de echte primeurs – met inbegrip van de affaires rond Greet Hofmans en Lockheed. Of om het bij beelden te houden: de eerste foto van Beatrix en Claus was te zien in de Britse Daily Express.
Echt nieuws valt niet te stuiten door een landgrens, rechter of mediacode.
Naar boven