Oeverloos klimaatdebat voor niemand te volgen
9 DEC 09
Kopenhagen: alleen het resultaat telt
De top in Kopenhagen is overbodig, zeggen de klimaatsceptici. De aarde warmt al tien jaar lang niet meer op, de uitstoot van CO2 is het probleem niet. Alleen wil niemand het horen. Ook NOVA steekt volgens deze wantrouwige geesten de kop in het zand en hobbelt kritiekloos mee met de broeikasalarmisten. Hebben ze gelijk?
Klimaatverdrag
Regeringsleiders aller landen vergaderen twee weken lang in Kopenhagen alsof hun leven, of dat van hun kleinkinderen, er van afhangt. Alleen een wereldomvattend klimaatverdrag zou de mensheid voor een ramp kunnen behoeden.
Farce
Protesten zijn er ook, bijvoorbeeld van de 'anders globalisten', die nu al weten dat de klimaattop uitloopt op een farce omdat de rijke landen niet bereid zouden zijn fundamentele keuzes te maken en hun op gas en olie gebaseerde welvaart prijs te geven. Zij zijn de usual suspects; de demonstranten die Kopenhagen met hun luidruchtige antikapitalisme en milieu-activisme zullen opluisteren.
Geloof
Relatief nieuw is het aanzwellende geluid van de sceptici die niet geloven dat menselijk handelen veel invloed heeft op het klimaat. Zij mijden de kermis in Kopenhagen en sturen via het toetsenbord hun kritische boodschap de digitale wereld in. De broeikastheorie beschouwen ze als een politieke uitvinding, die niet steunt op harde feiten maar op een geloof. Om dat te onderstrepen wijzen ze graag op het ‘alarmistische’ karakter van An Inconveniënt Truth, de dramatisch getoonzette film van Nobelprijswinnaar Al Gore.
Elfstedentocht
Vraag Erwin Krol of er dit jaar een Elfstedentocht komt en hij zal u het antwoord schuldig blijven. Zo ver vooruit valt het weer niet of nauwelijks te voorspellen. Hij zal hooguit zeggen dat de kans klein is, maar die gok zal iedereen maken met een half oog op de statistieken. Als het weer over een maand al niet te voorspellen is, waarom zou je dan wel met zekerheid iets kunnen zeggen over het klimaat over vijftig jaar?
Tegengestelde krachten
Je zou denken: de critici hebben een punt. Nog meer dan het weer is het klimaat onderworpen aan een chaotisch samenspel van onvoorspelbare, soms onbekende en zelfs tegengestelde krachten: de bewegingen van de oceanen, de intensiteit van de zon, de atmosferische invloed van broeikasgassen en het effect van wolkenvorming. Allemaal factoren die het doen van voorspellingen maken tot een hachelijke zaak.
Ramp?
Andere vraag: waarom zou de menselijke productie van CO2 leiden tot een klimatologische ramp? De aarde heeft al eerder warme perioden gekend, met veel CO2 in de atmosfeer, zonder dat menselijk handelen daarbij enige rol speelde. Zou het niet zo zijn dat de CO2 het gevolg is van de opwarming, in plaats van omgekeerd? Alweer: klinkt logisch. Klimaatwetenschap is een nog maar een jonge tak van sport - een paraplubegrip waar tal van disciplines onder schuil gaan. Niet alleen meteorologen studeren op het klimaat; ook geofysici, oceanografen, astronomen, glaceologen, biologen, natuurkundigen, chemici en zelfs statistici leveren hun bijdrage. Dat levert een vracht aan gegevens op, die allemaal in ingewikkelde modellen worden verwerkt. Dat gaat onvermijdelijk gepaard met fouten en onzekerheden.
Siberisch
De resultaten kunnen verwarrend zijn. Zo lijkt door het smelten van de ijskappen de warme golfstroom min of meer stil te vallen, met als mogelijk gevolg dat in noordwestelijk Europa straks een Siberische klimaat heerst. Voor de leek – dus ook de eenvoudige journalist - is het allemaal nauwelijks te volgen. Die moet zich vasthouden aan het oordeel van de experts en zijn eigen gezonde verstand. Dat geldt ook voor politici, die wel geld beschikbaar willen stellen voor het onderzoek, maar ook graag heldere resultaten willen om de boodschap te kunnen verkopen.
Wantrouwen
Enig wantrouwen is dus op zijn plaats, temeer daar de wetenschap er wel vaker naast lijkt te zitten. De critici herinneren met enige gretigheid aan de alarmkreten over de verdwijnende ozonlaag. Of aan de in de jaren '80 voorspelde kaalslag als gevolg van zure regen. En aan de waarschuwing voor een nieuwe ijstijd, voorzien door wetenschappers in de jaren '70.
IJstijd
Daar staat wel tegenover dat ozon afbrekende cfk's zijn vervangen door andere koelvloeistoffen en dat de zure regen is bestreden met strengere mestwetten en zwavelvrije brandstoffen, maar de vraag is of het (gedeeltelijk) herstel van ozonlaag en naaldwouden exclusief aan die menselijke ingrepen te danken is. Die ijstijd is er in ieder geval niet gekomen. Nog niet, moeten we er voorzichtigheidshalve maar bij zeggen.
Complotdenkers
Tot voor kort werden de klimaatsceptici niet al te serieus genomen. Meer dan wat marginale aandacht van serieuze kranten en tv-stations zat er niet in. Dat is te verklaren uit het gegeven dat hun denkwijze nogal dicht aanligt tegen die van de complotdenkers die ook duistere machten vermoeden achter andere 'hypes' als de Mexicaanse griep en de oorlog tegen het terrorisme.
IPCC
Dat de meerderheid van de klimaatdeskundigen zich wel schaart achter de theorie dat de mens een bepalende factor is achter het broeikaseffect, kunnen de sceptici alleen verklaren uit andere dan zuiver wetenschappelijke belangen. De macht van het IPCC bijvoorbeeld, het klimaatbureau van de Verenigde Naties, dat alle studies naar het klimaat coördineert en wetenschappers die mee willen tellen of een beroep doen op de VN-fondsen onder druk zou zetten.
Corrupt
Zijn de actieve wetenschappers in meerderheid corrupt? Het is nogal een beschuldiging. Opmerkelijk genoeg zijn het veelal gepensioneerde vakgenoten die het wantrouwen voeden. Niet toevallig, volgens de sceptici, want gepensioneerden zijn pas echt onafhankelijk en dus te vertrouwen. Zij hoeven immers niet aan hun carrière of reputatie te denken. Niet toevallig, zeggen ook de beschuldigde klimaatexperts. Van gepensioneerde wetenschappers kun je niet verwachten dat ze de snelle ontwikkelingen op hun vakgebied nog volgen.
Tja. Oordeelt u zelf maar.
Winst
Wat opvalt is dat de sceptici de laatste tijd wat terrein hebben gewonnen en vaker doordringen tot de krantenkolommen. Dat is te danken aan wat inmiddels bekend staat als climategate - de computerinbraak bij het klimaatresearchinstituut (CRU) van de University of East Anglia in het Britse Norwich, die een vracht aan documenten en e-mails aan het licht bracht waaruit een geur van wetenschappelijke corruptie zou opstijgen. De klimaatonderzoekers zouden banden hebben met Shell (!), onwelgevallige onderzoeksgegevens achterhouden en 'trucs' toepassen om het antropogene broeikaseffect aan te tonen.
Triomf
Opnieuw: geen kinderachtige verdenkingen. Vervelend alleen dat de klimaatsceptici niet erg kritisch zijn op zichzelf. Ze winkelen wel erg selectief in het openbaar gemaakte mailverkeer, zien wel erg snel bewijzen van hun gelijk en reageren wel erg triomfantelijk op de (tijdelijke) schorsing van de leider van het CRU, professor Phil Jones. Ook daar wordt de leek niets wijzer van. Die moet weer wachten op het onvermijdelijke onderzoek, dat zonder twijfel veel kou uit de lucht zal halen en vervolgens door de sceptici weer zal worden afgedaan als een 'cover up'. Die voorspelling durven we wel aan.
Gelijk?
Wie heeft gelijk? De twijfelaar kan zich vasthouden aan het gegeven dat de sceptici een kleine, achterdochtige minderheid vormen. Maar zelfs dat betekent niet per definitie dat ze ongelijk hebben. Zo laten ze niet na er op te wijzen dat de opwarming van de aarde sinds 1998 min of meer tot stilstand lijkt gekomen, mogelijk als gevolg van afgenomen zonneactiviteit. Dat blijkt, nota bene, uit de cijfers van de bekritiseerde onderzoekers, die zelf uitgaan van een tijdelijk effect. De vraag blijft: wie heeft gelijk?
Feiten
Er is een mogelijkheid te ontsnappen aan de academische discussie over gelijk en ongelijk. Wie met het oog op de top in Kopenhagen antwoorden zoekt, doet er beter aan zich te oriënteren op feiten die niemand zal betwisten. En die zijn er.
Vast staat dat de menselijke uitstoot van broeikasgassen zonder precedent is. Nog nooit was de aarde bevolkt door zoveel mensen die zoveel olie, kolen en gas opstookten. Vast staat ook dat de productie van broeikasgassen de opwarming van de aarde in eerste instantie misschien niet veroorzaakt, maar wel versterkt. Meer warmte leidt tot meer broeikasgas; meer broeikasgas tot meer warmte. Dat zullen ook de sceptici moeten erkennen. Zeker is ook dat een hogere concentratie CO2 in de atmosfeer leidt tot verzuring van de oceanen, met alle gevolgen van dien. Stuk voor stuk redenen om ernst te maken met het terugdringen van de CO2-productie, zelfs als die slechts voor een verwaarloosbaar deel is te wijten aan en te beïnvloeden door menselijk handelen - zoals de sceptici graag geloven.
Duurzaamheid
Nog niet overtuigd? Vergeet dan de hele broeikasdiscussie. Over een ding is iedereen het eens: het is niet verantwoord om maar onbekommerd door te gaan met het opstoken van steenkool, aardgas, olie en zelfs plutonium. Ooit raken ze op, de fossiele brandstoffen, en de voorspelbare gevolgen zijn iedereen duidelijk: oorlogen, armoede, hongersnood. Ellende die alleen af te wenden is door meer duurzaamheid in de energievoorziening. Minder energie verspillen, dus. En maximaal inzetten op de zon, de wind en andere onuitputtelijke natuurkrachten. Kernenergie even buiten beschouwing gelaten betekent dat in alle gevallen: minder gebruik van fossiele brandstoffen en dus minder productie van CO2.
De ironie wil dat ook de klimaatsceptici maar beter kunnen hopen dat de conferentie in Kopenhagen leidt tot concrete afspraken. Zelfs als ze gelijk hebben, hebben ze ongelijk.