Dit is het NOVA-archief. Vind en bekijk de NOVA-reportages, dossiers, en opinie-artikelen.

Afghanistan: pion in een politiek schaakspel

3 MRT 10

Het campagnegeweld rond de lokale verkiezingen heeft de vragen rond de breuk in het kabinet even naar de achtergrond gedrongen.


Toch zullen er antwoorden moeten komen – als het even kan voordat Nederland op 9 juni opnieuw naar de stembus gaat. De aandacht voor het spel om de macht mag niet ten koste gaan van het journalistieke speurwerk dat nodig is om de waarheid boven tafel te krijgen.

Rek
Als politiek gaat om inhoud, is het kabinet over niets gevallen. Over Afghanistan verschillen PvdA en CDA niet wezenlijk van mening. Toen het kabinet ruim twee jaar geleden besloot er in 2010 mee op te houden in de provincie Uruzgan, was het argument dat het zo wel mooi genoeg is geweest. Voor het Nederlandse leger - materieel en manschappen - is de rek er na vier jaar wel uit, was de redenering. Andere landen moesten de fakkel maar overnemen. Dat is geen politiek, maar een praktisch argument.

Twijfel
De NAVO-missie zelf is door CDA noch PvdA expliciet ter discussie gesteld in de afgelopen jaren. Onderhuids broeit wel de twijfel over afloop over het avontuur in Afghanistan, sinds is gebleken dat het niet alleen gaat om een opbouw- maar zeker ook een vechtmissie, maar dat kan geen reden zijn zomaar weg te lopen - ook niet voor de PvdA, die vier jaar geleden als oppositiepartij instemde met het inzetten van Nederlandse soldaten. Behalve Uruzgan stonden, ook voor de partij van Bos, alle opties nog open. Dat zegt genoeg.

Oplopende irritatie
De conclusie moet dus wel zijn dat de twee partijen elkaar hebben laten vallen, na een proces van oplopende irritaties dat het toch al broze vertrouwen tussen Bos en Balkenende ondermijnde. Zelfs de zorgen over de opkomst van Wilders en de economische crisis konden het verstandshuwelijk niet meer redden.

Maxime Verhagen
Vast staat wel dat Maxime Verhagen, minister van Buitenlandse Zaken, een cruciale rol heeft gespeeld. Hij toonde zich gevoelig voor de druk die de Amerikanen op hem uitoefenden en verklaarde in september vorig jaar al een nieuwe verlening van de missie in Uruzgan niet uit te sluiten. Daarmee stelde hij de eenheid in het kabinet op proef. Er kwam zelfs een motie van PvdA en ChristenUnie, die het kabinet opdroeg vast te houden aan het besluit van 2007.
Toch bleef Verhagen het proberen, omdat er sinds de machtswisseling in de Verenigde Staten sprake is van een andere situatie en een nieuwe strategie. Hij ging er kennelijk van uit dat PvdA en ChristenUnie de zo bejubelde Barack Obama niet in de kou konden laten staan. Tegelijk kan het hem niet zijn ontgaan, dat de PvdA de hakken steeds dieper in het zand zette.

Frontale botsing
Het wekt allemaal de indruk dat er min of meer bewust op een frontale botsing is aangestuurd, ook al omdat er nieuwe tweespalt in de lucht hing over de bezuinigingen die moeten volgen op de miljardenimpuls na de kredietcrisis. Het kabinet hikte aan tegen een somber en moeizaam jaar, zonder veel uitzicht op een economische opleving die de dalende trend in de opiniepeilingen bijtijds zou kunnen keren. Het wachten was op een helder excuus om de boel op te blazen, en dat kwam er in de vorm van een brief waarin de NAVO vroeg het besluit van twee jaar geleden te heroverwegen en toch in Uruzgan te blijven.

Speculaties
Sinds de breuk gonst het dan ook van de speculaties op en rond het Binnenhof. Heeft het CDA, in de personen Balkenende en Verhagen, de brief geconstrueerd om de PvdA voor het blok te zetten? Heeft de PvdA, in de personen Bos en Koenders, het CDA bewust op het verkeerde spoor gezet, zoals Verhagen inmiddels heeft verklaard? Of is het toch denkbaar dat er sprake is van een misverstand, zonder kwade bedoelingen?

Verantwoordelijkheid
Formeel heeft secretaris-generaal Rasmussen de volle verantwoordelijkheid voor die NAVO-brief op zich genomen, maar dat was volgens zijn voorganger De Hoop Scheffer niet meer dan een kwestie van beleefdheid. Zonder signaal uit Den Haag was het verzoek om in Uruzgan te blijven er nooit gekomen.

Vragen
Het zijn vragen die weer andere vragen oproepen. Heeft het kabinet de afgelopen twee jaar wel serieus werk gemaakt van het zoeken naar een vervangende troepenmacht in Uruzgan? En waarom is niet eerder onderzocht welke opties in Afghanistan nog wel bespreekbaar waren bij een vertrek uit Uruzgan, ook om begrip te kweken bij de NAVO-partners en de Verenigde Staten in het bijzonder? En wat was daarbij de rol van NAVO-verbindingsman De Hoop Scheffer? En wat was de inbreng van defensieminister Van Middelkoop, die in december 2008 nog verklaarde dat er in 2010 “hoe dan ook” een einde zou komen aan de leidende rol van Nederland in Uruzgan, ook al zou Obama hem tien keer bellen?

Geen antwoord
Te vrezen valt dat er voorlopig geen antwoord komt op al die vragen. Het is voor zowel politici als journalisten verleidelijk het verleden maar even het verleden te laten en mee te dansen in het verkiezingscircus, dat ook na de raadsverkiezingen door zal draaien. Dat levert snel en gemakkelijk spektakel op. En dus zijn de oude vragen al vervangen door nieuwe: over de toekomst van Balkenende, het electorale herstel voor de PvdA en de prijs die het D66 van Pechtold daar voor gaat betalen, over de kans op een met kabinet met de PVV van Geert Wilders.

Reconstructie
Daar kan het niet bij blijven. Journalisten zijn er niet alleen om vragen te stellen, maar vooral om antwoorden te vinden. Het kabinet lijkt dan over niets te zijn gevallen; bij die vaststelling kan het niet blijven zonder zorgvuldige reconstructie – al is het maar omdat de soldaten in Uruzgan daar recht op hebben. Per slot van rekening is Afghanistan meer dan een pion op het schaakbord van Haagse politici.

Tags:
Afghanistan,
kabinet,
Hoofdredactioneel commentaar
 

Extra Informatie

  •  
  •  

Het NOVA Archief

Vind en bekijk de reportages die zijn uitgezonden in NOVA in het NOVA-archief.

NOVA Archief