Samir A. en de nieuwswaarde van een zelfmoordtestament

De Palestijnen weten het, Osama bin Laden weet het, Samir A. weet het. Niet de bom is het belangrijkste wapen van de zelfmoordterrorist, maar zijn boodschap. De aanslag is er alleen om aandacht te trekken; de oorlog win je er niet mee.

De zelfmoordterrorist wil vooral duidelijk maken dat hij geen misdadiger is of een wanhopige, maar een martelaar. Hij is een icoon dat niet handelt uit onmacht maar uit almacht. Hij is de held die zijn tegenstander trotseert en zijn volgelingen de weg wijst. Een strijder namens miljoenen die een hoger doel heeft dan het doden van willekeurige vijanden. Dat is de boodschap; het wapen.

Daarmee lijkt ook de remedie tegen de zelfmoordaanslag binnen handbereik: negeer hem, die zelfmoordterrorist. Zendt zijn videoboodschap niet uit. Zwijg hem dood en je slaat hem zijn belangrijkste wapen uit handen. Het zijn geluiden die ook opklinken rond de NOVA-uitzending over het videotestament van Samir A. We zouden hem maar het podium geven. De video zou niet veel meer zijn dan een misplaatste grap van een doorgedraaide puber, die - met zijn Hofstadgroep - nauwelijks in staat zou zijn een bommetje in elkaar te knutselen.

Bovendien gaat het om een nogal vaag internetfilmpje, waaruit zelfs niet met zekerheid valt af te leiden dat het inderdaad om Samir A. gaat. En hoe dan ook: een aanslag heeft hij (nog) niet gepleegd, dus waar hebben we 't eigenlijk over. De advocaat van Samir A., Victor Koppe, noemt het uitzenden van de beelden op grond van die laatste argumenten 'onbetamelijk', zonder er verder op in te gaan. Tegelijk haalt hij er zijn schouders over op. De video is wat hem betreft 'oud nieuws'; het bestaan ervan is al een jaar lang bekend.

Koppe kan dat vinden, maar een argument is het niet. Hij kende de beelden al. Voor u en ons zijn ze nieuw. Maar belangrijker is dat al deze tegenwerpingen voorbij gaan aan één gegeven: dat het openbaar ministerie (OM) Samir A. beschouwt als een potentieel gevaar. Met als resulaat een rechtszaak waarin de video geldt als een belangrijk bewijsstuk. Dát bepaalt de journalistieke relevantie van de beelden.

Uitzending betekent niet dat we voetstoots aannemen dat het OM wel gelijk zal hebben. Immers, justitie heeft er belang bij resultaten te laten zien in de strijd tegen het terrorisme. Dat aspect mag niet uit het oog worden verloren. Er is niet veel cynisme nodig om te veronderstellen dat de 'zaak' Samir A. om politieke redenen enigszins wordt opgeklopt. Maar ook als dat zo is, moeten we daar als actualiteitenrubriek over berichten. Eenvoudig is dat niet. De strijd tegen het terrorisme vindt nu eenmaal goeddeels plaats in de schemerige grenszone van de democratische rechtsstaat.

De openheid is gering en bij gebrek aan harde bewijzen is elk oordeel al gauw subjectief. Dat maakt het lastig voor de pers, maar plaatst ook de rechterlijke macht voor dilemma's. Als justitie de signalen niet serieus neemt, is bij een aanslag het land te klein. En bij een te agressieve terreurbestrijding klinkt al gauw het verwijt van een heksenjacht die de rechtszekerheid alleen maar op het spel zet.

Ook is er het risico van verlies aan geloofwaardigheid, als de vervolging van de Samirs A. niet leidt tot een veroordeling door de rechter. De valkuilen zijn legio. Het videotestament mag dan relevant zijn, zonder meer uitzenden zou ook niet getuigen van journalistieke verantwoordelijkheidszin. Daarom hebben we - voor zover mogelijk - de band op oorsprong en authenticiteit onderzocht, aan deskundigen voorgelegd en van context voorzien. Wie de illusie heeft dat we een antwoord hebben op alle vragen heeft het mis. Maar we hebben in elk geval onze journalistieke plicht gedaan.

Resteert het argument dat uitzending van videoboodschappen de terrorist alleen maar in de kaart speelt. Dat moge zo zijn, maar daar staat tegenover dat we bij niet uitzenden een loopje nemen met de openbare controle. Het is een argument uit de jaren '50, toen wie klaagde over teveel misdaad het advies kreeg een andere krant te lezen dan de Telegraaf. Sindsdien is de burger mondig verklaard en het woord onbetamelijk in onbruik geraakt. Het is niet meer aan de pers om - als verlengstuk van een religieuze, socialistische of liberale zuil - het volk op te voeden en te bevoogden. Voor zover dat al mogelijk is in een multimediaal tijdperk waarin de reguliere pers allang niet meer het monopolie heeft op het verspreiden van woord en beeld.

Natuurlijk hebben ook wij onze verantwoordelijkheid. Maar die ligt in het zo objectief mogelijk presenteren van relevante en gecontroleerde feiten, achtergronden en meningen. Niet in zelfcensuur.

Tags:

wim,

fortuyn,

hoofdredactioneel,

commentaar,

18,

september,

2006,

samir,

a,

zelfmoordtestament,

videoboodschap,

videotestament