Een bijzonder soort inrichtingen waren de verbeterhuizen, waarvan er tientallen hebben bestaan. Het waren een soort particuliere gevangenissen waarin rijke families verwanten konden opbergen die hen door afwijkend gedrag in verlegenheid hadden gebracht in de hoop dat deze zwarte schapen tot inkeer zouden komen.

Voor opname in zo’n verbeterhuis was wel toestemming van de overheid nodig. Was die ervan overtuigd dat de persoon in kwestie een schande was voor zijn familie omdat hij te veel dronk, een gat in zijn hand had, een rokkenjager was of zich in het openbaar gestoord gedroeg, dan werd hij naar het verbeterhuis gebracht en toevertrouwd aan de zorgen van de exploitanten.

De verbeterhuizen hebben tot het begin van de 19de eeuw bestaan. Daarna verdwenen ze geleidelijk, omdat men steeds meer onderscheid maakte tussen ontspoorden en gestoorden. De eersten verdwenen achter slot en grendel, de laatsten in speciale opvanghuizen. Een familie die een verwant wilde laten opsluiten, kon zowel bij de stedelijke rechtbank terecht als bij de Hoven van Justitie.

Op deze prent uit de 18de eeuw komt het Hof van Holland in zitting bijeen.