Snellere verbindingen

Het station Koog-Zaandijk (1869).
[klik voor vergroting]
Reizen was tot nog niet zo erg lang geleden een tijdrovende aangelegenheid. De trekschuit ging niet veel sneller dan een wandelaar, en de diligence schoot ook niet echt op wegens de erbarmelijke staat van het wegdek.

Pas in het derde kwart van de 19de eeuw kwam daarin verandering. In betrekkelijk korte tijd kreeg Nederland een fijnmazig netwerk van spoorlijnen, stoombootdiensten en stoomtramlijnen. Deze nieuwe vervoermiddelen verplaatsten de reiziger met een voor die tijd verbluffende snelheid van zo’n 20 à 40 kilometer per uur.

Na de komst van het spoor verloor de trekschuit snel terrein. In 1843, één jaar nadat de HIJSM het baanvak Amsterdam-Haarlem had doorgetrokken naar Leiden, vervoerde de Leidse trekschuit minder dan 2000 betalende passagiers. Het verschil in reisduur was te groot geworden: 45 minuten tegenover acht uur.

Op de foto het station Koog-Zaandijk. Het was een van de vele stations die in de jaren daarna werden gebouwd en lag op de lijn Uitgeest-Zaandam die in 1869 was aangelegd.

Maar al lag het land dan open, van massavervoer was voorlopig nog geen sprake. Slechts weinigen hadden een reden om op reis te gaan, en bovendien hielden gebrek aan tijd en de relatief hoge prijzen de gewone man uit trein en tram.

Zo kostte in 1850 een enkele reis Amsterdam-Haarlem per trein, derde klas, 45 cent. Een gemiddelde arbeider moest daar in die tijd een halve dag voor werken. Dus liep hij maar, als het per se moest.

Voor de welgestelden waren deze nieuwe en snelle vervoermiddelen daarentegen een uitkomst. Ze stelden hen in staat betrekkelijk goedkoop naar exclusieve plaatsen te reizen, aan de kust of naar verre oorden in Duitsland, België en Zwitserland.

Utrechtse galg

1674 - Nadat de Utrechtse galg aan de Engelenburch, bij de Vaartse Rijn, tijdens een storm is omgewaaid, dienen omwonenden een verzoekschrift in de galg te verplaatsen wegens ‘afschouwelijck gesicht ende den reuck van de doode, half, jae geheel verrotte misdadigers die men aldaer pleeght tentoon te stellen’.

Relevante tijdvakken