Angst voor het ijzeren paard

Dienstregeling uit 1863 van de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen.
[klik voor vergroting]
Niet iedereen stond te juichen toen op 20 september 1839 de stoomlocomotief ‘De Arend’ in 25 minuten over de eerste spoorlijn van Nederland, van Amsterdam naar Haarlem, denderde. De scepsis was groot: wat mankeerde er aan de trekschuit?

Bovendien was menigeen doodsbenauwd voor de ongekende snelheid waarmee het ijzeren paard over twee smalle rails raasde en voor het beangstigende gesis van de stoommachine. Het tragische ongeluk bij Gent op 22 januari 1839 - bij het vertrek van de trein was de stoomketel met een geweldige klap uiteengespat - was dan ook koren op de molen van de tegenstanders.

Daartoe behoorde ook het gemeentebestuur van Haarlem, dat vanaf het begin weinig interesse had getoond in een spoorwegverbinding met de hoofdstad. Toen Haarlem in 1835 om medewerking was gevraagd, had de stad niet eens geantwoord.

Ook de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen merkte weinig van een ‘spoorwegkoorts’. In 1837 had het geleerde genootschap een prijsvraag uitgeschreven: hoe kon een spoorweg het beste kon worden aangelegd? Het kreeg zegge en schrijve één reactie. En die was van zo’n erbarmelijke kwaliteit, dat het bestuur besloot geen prijs toe te kennen.

Een aantal particulieren uit de geld- en zakenwereld gaf de moed echter niet op, zodat het spoor er uiteindelijk tóch kwam.

gotische kerken

In Noord-Frankrijk worden de eerste gotische kerken gebouwd, met de nadruk op verticale lijnen. Ramen en gewelven hebben de vorm van een spitsboog. De kruisribgewelven worden door twee elkaar kruisende bogen in vier velden verdeeld. Het gewicht van het gebouw wordt via de ribben afgeleid naar de hoekpunten. De wanden zijn voorzien van grote glas-in-loodramen, waardoor het interieur veel licht krijgt. In de Nederlanden dringt de gotiek pas door in de 13de eeuw. Op de tekening een schematische doorsnede van een gotische driebeukige kerk. Aan de buitenkant steunen luchtbogen het hoge middenschip (middenbeuk). De wand van het middenschip is opengewerkt: onder het raam zit een triforium (een loopgang in de dikte van de muur).

Relevante tijdvakken