Nederland maakte gifgas

Nederlandse onderzoekers hebben in de jaren vijftig in het geheim een grote hoeveelheid gifgas gemaakt waarmee ze hebben geëxperimenteerd in de Sahara. Ook hebben ze met het beruchte gifgas sarin proeven gedaan op Vlieland.

Dat blijkt uit een artikel in het weekblad HP/De Tijd dat deze week verschijnt.

Op basis van uitgebreid onderzoek in de archieven van het Ministerie van Defensie reconstrueerde HP/De Tijd een opmerkelijke episode uit de Koude Oorlog. In de jaren vijftig reisden onderzoekers van het Chemisch Laboratorium van TNO enkele malen naar een geheime Franse basis in de woestijn van Algerije om er grootschalige proefnemingen te doen met bekende gifgassen als sarin, tabun en soman. Daarnaast beproefden ze er in 1952 een 'Stof X' die in het eigen laboratorium in Rijswijk was gemaakt. De stof bleek veel giftiger dan sarin. Het ging om ruim zes kilo, een voor Nederlandse begrippen zeer grote hoeveelheid.

Voor de experimenten werd een proefveld in de woestijn gebombardeerd met bommen en granaten, gevuld met de verschillende gifgassen. Rondom het inslaggebied stonden kooien met ratten opgesteld, die in groten getale bezweken in de gifwolken. Voor de proeven met 'Stof X' werden ook schapen en marmotten gebruikt. Bedoeling van de experimenten was onder meer meer de verdeling van gifgas over een groot terrein te meten, ter voorbereiding op een mogelijke aanval met chemische wapens door de Sovjet-Unie. Ook werden detectieapparatuur en beschermende kleding getest. Voor zover bekend hebben de proeven niet bijgedragen aan de ontwikkeling van chemisch wapens.

Ter voorbereiding op de 'Sahara-proeven' werden in de zomer van 1952 in het geheim experimenten gedaan op het militaire oefenterrein De Vliehors op Vlieland. Ongeveer een kilo gifgas, hoogstwaarschijnlijk sarin, is daar getest op proefdieren. Kleinschaliger proeven vonden plaats bij Harskamp op de Veluwe. Voor zover bekend is het de enige keer dat in Nederland in de buitenlucht experimenten met gifgas zijn gedaan.

HP/De Tijd sprak ook met de enige nog traceerbare onderzoeker die aanwezig was bij de Sahara-proeven van 1958. Hij heeft niet eerder verteld over zijn belevenissen. Ook werd in de archieven een onderzoek aangetroffen waaruit blijkt dat Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog in het geheim tientallen tonnen zwaveldioxide maakte om in te zetten wanneer ons land onverhoopt bij de strijd betrokken zou raken.

Het artikel 'Speeltuin Sahara' is de eerste aflevering in een zesdelige serie over Nederland in de Koude Oorlog.