Yasser Arafat

Was: De leider van de Palestijnen. Zijn ideaal: een Palestijnse staat met hemzelf aan het hoofd. Arafat overleed op 11 november 2004.

Achtergrond: Abdel-Rahman Abdel-Raouf Arafat al-Qudwa al-Hoesseini - Yasser Arafat is een pseudoniem - wordt in 1929 geboren in Caïro. Zelf zegt hij later dat hij in Jeruzalem is geboren, maar dat is nooit bevestigd. Hij is getrouwd met de 34 jaar jongere Soeha Tawil. Zij woont met hun dochter in Parijs.

Tijdens zijn studie civiele techniek aan de universiteit van Caïro wordt Arafat leider van de Unie van Palestijnse Studenten. Hij vervult zijn dienstplicht in Egypte en is zodoende in 1956 betrokken bij de oorlog met Israël over het Suez-kanaal. Na de oorlog werkt hij als ingenieur in Koeweit. In die periode richt hij de nationalistische beweging Al Fatah op, die later zou opgaan in de PLO. Al Fatah is van oorsprong een terroristische organisatie.

PLO: De PLO, opgericht in 1964, streeft naar de stichting van een Palestijnse staat. Jarenlang stond in het handvest dat de organisatie de vernietiging van de staat Israël nastreeft. Deze bepaling is formeel pas in december 1998 geschrapt, hoewel Arafat al lang beweerde dat die bepaling geen betekenis meer had.

Arafat ligt bij zijn achterban geregeld onder vuur. Vooral als Israël in juni 1982 Libanon binnenvalt en de PLO verjaagt. Maar hij handhaaft zijn leiderschap en roept in 1988 de Palestijnse staat uit in de Gazastrook en de westelijke Jordaanoever.

Vrede: Tijdens de Golfoorlog in 1991 jaagt Arafat het westen en de Golfstaten tegen zich in het harnas door partij te kiezen voor Saddam Hoessein. Een kostbare vergissing, blijkt achteraf, want de geldkraan van de rijke oliestaten gaat dicht en de PLO verliest zijn Arabische bondgenoten.

Met Amerika als belangrijkste bemiddelaar beginnen Israël en de Palestijnen na de Golfoorlog vredesbesprekingen die moeten leiden tot duurzame vrede in het Midden-Oosten. Het eerste resultaat is de Declaration of Principles, bezegeld met de historische handdruk van Arafat en de later vermoorde Israëlische premier Yitzhak Rabin. Het levert Arafat, Rabin en minister van Buitenlandse Zaken Shimon Peres in 1994 de Nobelprijs voor de vrede op.

Onder Rabins opvolger Netanyahu stagneren de gesprekken. Ook met de sociaal- democraat Barak komt het niet tot een akkoord. De toenmalige Amerikaanse president Clinton geeft Arafat de schuld van het uitblijven van een akkoord, maar de Palestijnse bevolking ontvangt hem bij terugkomst in Gaza als een held. Tegen de achtergrond van het geëscaleerde geweld tussen Israël en de Palestijnen moet Arafat nu onderhandelen met 'havik' Sharon.

Irrelevant: Als op 11 september 2001 de terroristen hun gekaapte vliegtuigen laten neerstorten in de Verenigde Staten, staat Arafat bloed af voor de Amerikaanse slachtoffers. Maar de symbolische daad mag niet baten. Zowel president Bush als de Israëlische premier Sharon zeggen een jaar later dat Arafat is "besmet met terrorisme". Ze verklaren hem "irrelevant".

In die periode is Arafats hoofdkwartier in Ramallah al enige weken omsingeld door het Israëlische leger. Hij heeft vanaf dat moment huisarrest, als hij zijn hoofdkwartier verlaat loopt hij kans om vermoord te worden. President Bush wil dat Arafat afstand doet van de macht in de Palestijnse gebieden. Na zware druk stemt Arafat in met de komst van een eerste Palestijnse premier. Het wordt Mahmoud Abbas.

Ziek: "Ik ben een sterk leider. Maar niemand kan aan zijn lot ontsnappen," zegt Arafat eens. En inderdaad gelden ook voor de 75-jarige Palestijnse leider de aloude natuurwetten van leven en dood. Eind oktober 2004 blijkt dat hij ernstig ziek is wordt hij overgebracht naar een ziekenhuis in Parijs. Onduidelijk is aan welke ziekte hij lijdt. Twee weken lang is er grote verwarring over zijn toestand. Het ene moment wordt gemeld dat hij dood is, het andere moment leeft hij nog.

Op 11 november wordt officieel bekendgemaakt dat Arafat is overleden. De neiging om zijn ziekte te bagatelliseren, is op zich begrijpelijk: hij heeft zijn opvolging nooit geregeld. Zijn politieke macht is nauw verbonden aan zijn charisma en persoonlijke leiderschap.

Arafat is jarenlang voor de Palestijnen het samenbindend element, waardoor onderlinge tegenstellingen worden verdoezeld. De Palestijnen vrezen dan ook dat deze tegenstellingen weer opborrelen en tot een bloedige opvolgingsstrijd zullen leiden. Verwacht wordt dat vooral de gemeenschappelijke vijand, Israël, garen spint.

Verkiezingen: Farouk Kaddoumi is gekozen als opvolger van Arafat als leider van Fatah. De Palestijnse premier Qurei blijft voorlopig regeringsleider en geeft leiding aan veiligheidsdiensten. Mahmoud Abbas is voorlopig de opvolger van Arafat als leider van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO).

De Palestijnse autoriteiten hebben voor 9 januari 2005 verkiezingen uitgeschreven. Die zouden het einde kunnen betekenen van de dominerende positie van Arafats partij Fatah.