'Beledigen en bedreigen van politiemensen niet voor niets strafbaar gesteld'

VU-onderzoeker professor Jan Naeyé bekeek, in opdracht van het Instituut Politie & Wetenschap, duizenden dossiers om te zien waar agenten dagelijks mee geconfronteerd worden. Lees hieronder de belangrijkste uitkomsten:

Politiemensen hebben in hun dagelijks werk geregeld te maken met beledigingen en bedreigingen.

-Beledigers zijn voor 80% van de gevallen mannen, in de kracht van hun leven en voor het merendeel (75%) 'oude bekenden van de politie' ( zogeheten 'meer- of veelplegers').
-In 60% van de gevallen is alcohol in het spel.
-Bijna de helft van de beledigingen (45%) vindt, min of meer spontaan, plaats tijdens de algemene surveillance en het corrigerend aanspreken op straat.
-Meer dan de helft van de bedreigingen (60%) vindt plaats in reactie op het feit dat de betrokkene als verdachte is aangehouden.
-Bedreigers maken zich in 70% van de gevallen ook schuldig aan andere vormen van agressie en geweld, zoals belediging, wederspannigheid of mishandeling.
-Beledigingen en bedreigingen blijken voorts, anders dan vaak wordt gedacht, veel meer op de persoon van de agent (en ook diens familie of gezin) te zijn gericht dan op diens uniform. De rechter lijkt daarmee rekening te houden door niet langer het verweer te accepteren dat agenten maar een dikke huid moeten hebben.

Dit zijn enkele van de belangrijkste uitkomsten van een studie naar de verbale agressie waarmee politiemensen in hun dagelijks werk worden geconfronteerd, die in opdracht van Politie en Wetenschap is uitgevoerd door een onderzoeksteam van de Vrije Universiteit van Amsterdam o.l.v. prof. dr. Jan Naeyé, hoogleraar strafrechtswetenschappen.

Het betreft de vierde publicatie in een reeks publicaties van de VU-onderzoeksgroep in het kader van het miniprogramma Omgaan met geweld. In de studie wordt ingezoomd op de verbale agressie waarmee politiemensen veelvuldig worden geconfronteerd: belediging en bedreiging. Meer in detail wordt belicht wie de beledigers en bedreigers zijn en waarvan zij zich zoal bedienen. Dat varieert van belediging met de opgestoken middelvinger, spugen en seksistische uitlatingen, tot bedreiging met mishandeling, verkrachting of de dood.

In de studie wordt ook uiteengezet in welke gevallen belediging en bedreiging strafbaar is en welke straffen worden opgelegd. Daarmee wordt een actuele bijdrage geleverd aan de vigerende politiek-maatschappelijke discussie over de strafrechtelijke reactie op geweldsuitingen jegens de politie.' Net als in vorige rapporten wordt het geheel gelardeerd met tal van praktijkvoorbeelden.

Het onderzoek is gebaseerd op een representatieve steekproef van 1286 processen-verbaal wegens belediging- en 642 wegens bedreiging, afkomstig van alle 25 regionale politiekorpsen. In totaal werden 150 verschillende soorten beledigingen en 80 soorten bedreigingen aangetroffen.

Enkele onderzoeksbevindingen;

- Het soort beledigingen waarmee politiemensen worden geconfronteerd betreft een heel scala: weinig racistische beledigingen, soms feitelijke beledigingen zoals de opgestoken middelvinger en spugen, geregeld seksistische en discriminerende beledigingen maar frequent minachtende scheldwoorden en het toewensen van ziektes.

- Mannelijke politieambtenaren krijgen significant vaker te maken met discriminatoire beledigingen en uitingen van minachting terwijl hun vrouwelijke collega's significant vaker seksistische beledigingen voor hun kiezen krijgen.

-Politiemensen blijken behoorlijk geduld te kunnen opbrengen om zich niet door het minste of geringste beledigd te voelen. Op beledigingen wordt vaak pas in tweede (soms in derde of vierde) instantie gereageerd. Het overheidsbeleid om op iedere belediging van een politieambtenaar met een strafrechtelijke aanpak te reageren, wordt kennelijk pragmatisch gehanteerd.

-Het soort bedreigingen waarmee politiemensen worden geconfronteerd betreft eveneens een heel scala: soms bedreiging met verkrachting of bedreiging van familieleden, geregeld bedreiging met zware mishandeling en conditionele of indirecte bedreigingen maar frequent worden er doodsbedreigingen geuit.

-Politiemensen vinden bedreiging van gezinsleden, bedreiging met verkrachting en bedreiging met de dood het ergst. De intimiderende bedreigingen van gezinsleden richten zich rechtstreeks op de persoonlijke levenssfeer en kan binnen het gezin ingrijpende angstgevoelens veroorzaken. De vernederende bedreiging met verkrachting tasten niet alleen de persoonlijke rust en het gevoel van veiligheid aan, maar ook de lichamelijke integriteit. Dat laatste geldt ook voor de doodsbedreigingen, het soort bedreiging waarmee politiemensen het vaakst te maken hebben en die angstaanjagende vormen kunnen aannemen.

Enkele aanbevelingen

1. De auteur pleit er voor dat het openbaar ministerie de strafeis voor openbare belediging niet langer hoger stelt dan voor belediging waarbij geen publiek aanwezig is. Beledigingen in de woning, dienstauto of op het politiebureau raken politiemensen veel persoonlijker dan wordt aangenomen, ook al zijn politiemensen over het algemeen street wise en kunnen zij tegen een stootje. Na de zoveelste belediging is gewoon de maat vol, snijdt de belediging door de ziel of moet de douche er aan te pas komen om de spuug uit het haar te wassen. In de studie zijn hiervan indringende voorbeelden gegeven.

2. De auteur pleit er verder voor dat de wetgever, evenals bij belediging, de maximum gevangenisstraf voor bedreiging van politieambtenaren ook met een derde te verhogen. Bedreiging tart niet alleen het overheidsgezag maar heeft ook de bedoeling een politieambtenaar zo te intimideren dat hij zijn optreden aanpast of van optreden afziet. Ter bescherming van een onbevangen uitoefening van de politietaak zou het daarom passend zijn om ook een strafverhoging in het Wetboek van Strafrecht op te nemen voor het bedreigen van een politieambtenaar tijdens de rechtmatige uitoefening van zijn bediening.

Het onderzoeksrapport is uitgegeven in de reeks Politiewetenschap van het Onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap, een zelfstandig onderdeel van het kenniscentrum van de Politieacademie. Het onderzoeksprogramma Politie & Wetenschap is in mei 1999 ingesteld door de minister van BZK om het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van politie en veiligheid te stimuleren en tevens een impuls te geven aan een betere benutting van onderzoeksresultaten in politiepraktijk en opleiding. Daartoe is een meerjarig onderzoeksprogramma ontwikkeld.

De studie 'Belediging en bedreiging van politiemensen' maakt deel uit van een serie onderzoekspublicaties van het Centrum voor Politie- en Veiligheidswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam met betrekking tot geweld in de interactie politie-publiek. Het onderzoek wordt in opdracht van het Programma Politie en Wetenschap uitgevoerd onder leiding van prof. dr. Jan Naeyé. De serie zal binnenkort worden afgesloten met een vijfde publicatie die zich zal toespitsen op de wijze waarop politiemensen in de praktijk omgaan met agressieve of gewelddadige personen.