Theo van Gogh

Was: Nederlands meest eigenzinnige regisseur, provocateur en verdediger van het vrije woord.

Moord: Theo van Gogh wordt in de ochtend van 2 november in Amsterdam op straat vermoord. Hij is dan 47 jaar.

Rebel: Theo van Gogh staat bekend als aartsprovocateur. Een rebel in hart en nieren. Minder bekend is echter dat Van Gogh zich altijd solidair opstelt ten opzichte van controversiële en vervolgde andersdenkenden. Niet alleen geestverwanten als Pim Fortuyn of Theodor Holman (tevens zijn beste vriend) kunnen op zijn steun rekenen, maar ook zijn aartsvijand Frits Barend. Toen deze klappen kreeg van de Hells Angels, waagde Van Gogh zijn eigen hachje door in 'Gogh's Zondag' voor hem op te komen.

Jeugd: Theo van Gogh (1957) groeit op in Wassenaar als zoon van sociaal-democraten. (De schilder Vincent van Gogh was zijn achteroom.) Hij is aanvankelijk van plan advocaat in echtscheidingszaken te worden, maar breekt in 1981 zijn studie af voor het maken van zijn eerste film 'Luger', een inktzwarte thriller over de ontvoering van een aan een rolstoel gekluisterde miljonairsdochter. Volgens sommigen is deze film 'fascistisch' danwel 'vrouwonvriendelijk': vanaf het begin had Van Gogh ruzie.

Scherpe columns: Zijn carrière als de scherpste stukjesschrijver van Nederland maakt dat alleen maar erger. Over zijn eerste column - een spottend stuk over de manier waarop Leon de Winter zijn joodse identiteit uitdraagt - dient Sonja Barend meteen een klacht in wegens belediging van een volksdeel. Het duurt negenenhalf jaar voor Van Gogh definitief wordt vrijgesproken. Half Nederland rijgt hij aan zijn pen, als 'sprekende stroopwafel' (Ate de Jong), 'wandelend vaselinevat' (Thom Hoffman), 'waggelende wigwam met kropgezwel' (Tineke de Nooy) of als 'zich 'regisseuse' noemende neerwaartse spiraal' (Mady Saks). Christenen hebben hem bovendien voor het Europese Hof gesleept wegens enkele grapjes over 'de rotte vis van Nazareth'. En eind 1999 moet hij verschijnen op het politiebureau om mee te werken aan een vooronderzoek, dat moet uitwijzen of twee columns over de islam strafbaar zijn.

Ruzie: Ook een advertentieboycot van 'Het Parool' door Cannon heeft Van Gogh op zijn naam staan. Bij talloze bladen gaat hij weg na ruzie en soms ook gedwongen ontslag: 'Panorama', 'Folia', 'Nieuwe Revu', 'Voetbal International', 'Vrij Nederland', 'HP/De Tijd' - de lijst is eindeloos. Verscheidene interviews met hem worden niet uitgezonden of geplaatst, omdat de inhoud te subversief is.

Films: Van Gogh maakt verschillende films: 'Een dagje naar het strand' in 1984 (naar de roman van Heere Heeresma), 'Charley' in 1986 (een komedie over de relatieproblematiek tussen lijken en levenden) en 'Terug naar Oegstgeest' in 1987 (naar de roman van Jan Wolkers). In 1989 maakt hij de sadomasochistische thriller 'Loos'. In 1991 verschijnt Van Goghs tot nu toe enige roman 'Engel' bij de kleine uitgeverij Gerard Timmer Prods. Het is een hilarische doch keiharde satire op de kinderbescherming. Tijdens zijn verfilming van Joost Zwagermans 'Vals Licht' (1992) loopt Van Goghs vrouw weg met de hoofdrolspeler.

Pim Fortuyn: In 1994 voltooit hij geheel in eigen beheer de film '06', die gaat over telefoonseks en is gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk van Johan van Doesburg. Het wordt de best bezochte Nederlandse speelfilm van dat jaar. Op het Nederlands Film Festival wint de film de Speciale Juryprijs en de Prijs van de Nederlandse Filmkritiek. In 1996 produceert en regisseert hij 'Blind Date'. Deze film ontvangt drie Gouden Kalveren op het Nederlands Film Festival: Beste Regie, Beste Acteur (Peer Mascini) en Beste Actrice (Renée Fokker). Ook voor de tv-productie 'In het belang van de staat' ontvangt hij een jaar later een Gouden Kalf.

TV: Theo van Gogh is natuurlijk ook bekend als tv-persoonlijkheid, eerst bij het Amsterdamse AT-5, vervolgens bij Veronica en RTL 5. Van 1989 tot en met 1997 maakt hij het praatprogramma 'Een Prettig Gesprek'. In 1997 en 1998 presenteert hij het datingprogramma 'De Hunkering', gevolgd door onder meer 'Het Laatste Oor' (een discussieprogramma) en 'Hoe Hoort Het Eigenlijk?', mensen op de kast jagen met Menno Buch.

In 2002 komt Van Gogh met de succesvolle tv-serie `Najib en Julia`, ook goed voor een Gouden Kalf, en een jaar later maakt hij met Katja Schuurman en Pierre Bokma in een paar dagen tijd de film 'Interview' naar een idee van Hans Teeuwen en een script van Theodor Holman.

Politiek: Met 'Cool!' en '06-05' begeeft Van Gogh zich in 2004 op het sociaal-politieke vlak. De eerste film handelt over criminele jongeren in de Glen Mills inrichting, en de tweede gaat over de moord op politicus Pim Fortuyn naar het boek van Tomas Ross. '06-05' is overigens ook de eerste Nederlandse film zijn die zijn première op internet beleeft.

Hirsi Ali: Samen met politica Ayaan Hirsi Ali maakt hij dit jaar ook de kunstzinnige provocerende korte film 'Submission Part 1', die uitgezonden wordt door de VPRO tijdens het programma 'Zomergasten'. Hierin staan de te weinig besproken wantoestanden centraal die zich in het leven van sommige moslimvrouwen afspelen.

(Bron: ANP/filmfocus.nl/Volkskrant)