Marinus van der Goes van Naters

Was: Voormalig PvdA-voorman. Jonkheer mr. Marinus van der Goes van Naters overlijdt 12 februari 2005 op 104-jarige leeftijd.

'Rode Jonker': Van der Goes van Naters, ook bekend onder de bijnaam 'De Rode Jonker', een verwijzing naar zijn adellijke titel en zijn lidmaatschap van de 'rode' PvdA, wordt geboren in Nijmegen. Na zijn rechtenstudie wordt hij advocaat, maar verkiest al snel een leven in dienst van de arbeidersbeweging. Sinds 1937 is hij Tweede-Kamerlid voor de SDAP, en na de oorlog fractievoorzitter van de tot PvdA herboren partij. Hij bouwt in de jaren vijftig en zestig hartstochtelijk aan Europa, en geldt als een pionier in de natuur- en milieubescherming.

Loopbaan: Marinus van der Goes van Naters blijft Kamerlid tot kort na de Nacht van Schmelzer in 1966. KVP-fractieleider Schmelzer maakt dan een einde aan het geestverwante kabinet Cals/Vondeling van KVP, PvdA en ARP. Begin jaren zeventig doceert hij recht en sociologie aan de universiteit van Rwanda.

Oorlog: In de oorlogsjaren verblijft Van der Goes als zogeheten 'Indisch' gijzelaar in de kampen Buchenwald en Sint Michielsgestel. Op zijn initiatief wordt de parlementaire enquêtecommissie ingesteld naar het regeringsbeleid van 1940 tot 1945. De 'Rode Jonkheer' staat erom bekend stelselmatig, tot op hoge leeftijd van zijn hart bepaald geen moordkuil te maken. Hij verwerft er in zowel eigen gelederen als daarbuiten vaak weinig vrienden mee, maar wel respect. Hij heeft er geen moeite mee tegenstanders uit te maken voor "schoften en varkens" die "platte leugens" verkondigen. In een vraaggesprek in 1994: "Ik heb voortdurend mijn kop te ver vooruit gestoken, mijn mond voorbij gepraat en daarvoor klappen gekregen".

Paars: Van der Goes ziet niets in samenwerking tussen PvdA en VVD. Dat zou maar leiden tot ellende. Hij is wars van de prille aanloop tot Paars-1 van 1994, die dan wordt voorgekookt in het Des Indes-beraad. "PvdA'ers en VVD'ers mogen lekker gaan vreten wat ze willen, maar van serieuze samenwerking met de liberalen kan gegeven onze verschillen van inzicht geen sprake zijn. Lachwekkend." VVD-voorman Bolkestein kan er in 1994 nog wel mee door: "eindelijk een echte liberaal". "Vergeleken met hem is Wiegel een minderwaardig insect." In december 2001 heeft Bolkestein evenwel afgedaan. "Die afschuwelijke vlegel. Hij heeft een toonbeeld van betrouwbaarheid van zichzelf geschapen, maar is hoogst onbetrouwbaar."

Drees: Als PvdA-fractievoorzitter komt Van der Goes hard in aanvaring met premier Drees, met wie hij eerder in Buchenwald gegijzeld zit. Als latere premier ervaart Van der Goes Drees evenwel als een "stiekemerd". Toenmalig CDA-premier Lubbers en PvdA-voorman Kok raadplegen bij problemen hun fractieleiders. "Drees niet, hij deed zoveel mogelijk buiten ons om. Ik had regelmatig het idee bedrogen te worden door mijn eigen minister-president", zo blikt Van der Goes van Naters bitter terug over in het bijzonder het kabinetsbesluit van eind jaren vijftig tot de tweede politionele actie tegen de 'rebellen' in Indonesië. "We hoorden het op de radio!"

Hoge leeftijd: Van der Goes moest er niet aan denken om honderd te worden. "Is er iets banalers? Stukjes in de krant, stukjes over zo'n vent die niemand ene donder meer zegt... je wordt als het ware opgediept, opgespit... bah. Liefst zou ik het voorkomen. Maar zelfmoord heb ik er niet voor over."

Opmerkelijk: In de brochure Het socialisme van nu uit 1945 poogt de net als fractievoorzitter aangetreden Van der Goes van Naters het socialisme te herdefiniëren. 'Zooals een muntstuk slijt ook een begrip door het vele gebruik af. Dit is het lot geworden van het begrip socialisme', schrijft hij. 'Het eens glanzende muntstuk is dof geworden. Dan zijn er maar twee mogelijkheden: de zaak verder laten afslijten en dan inwisselen voor een nieuw begrip - of haar opwerken en oppoetsen, zoodat zij in nieuwe frischheid glanst.'

(Bron: ANP/De Groene Amsterdammer/De Volkskrant)