Willem Frederik Hermans

Was: misschien wel de belangrijkste Nederlandstalige schrijver van de twintigste eeuw. Zijn oeuvre is van een onovertroffen veelzijdigheid en geeft tot op de dag van vandaag aanleiding tot discussie. Beroemd zijn z'n ruzies en polemieken, die zich publiekelijk afspelen en vaak jarenlang voortslepen.

Achtergrond: Willem Frederik Hermans wordt op 1 september 1921 geboren in een Amsterdams onderwijzersgezin. Als in mei 1940 de Duitsers Nederland binnenvallen, plegen zijn zus en een neef van hem zelfmoord. Na het gymnasium studeert hij fysische geografie aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij in 1955 cum laude promoveert. Van 1958 tot 1973 is Hermans lector in Groningen. In 1973 verlaat hij enigszins verbitterd Nederland en vestigt hij zich als schrijver in Parijs. In 1991 verhuist hij naar Brussel. Vier jaar later overlijdt hij na een kort ziekbed in Utrecht.

Groningen: Tijdens zijn verblijf in Groningen wordt Hermans naar eigen zeggen door zijn vakgroep voortdurend tegengewerkt. Hij krijgt niet het laboratorium waarom hij vraagt, mag jarenlang alleen aan eerstejaars studenten college geven en krijgt geen gelegenheid tot het doen van veldonderzoek. Zijn tegenstanders menen dat hij te weinig op het instituut verschijnt, en zijn colleges onvoldoende voorbereidt of bewust verstek laat gaan.

Na beschuldigingen, van onder meer het toenmalig Tweede-Kamerlid en de latere minister Jan de Koning, dat Hermans al zijn tijd aan schrijven besteedt en daardoor niet aan zijn eigenlijke leeropdracht toekomt, wordt een commissie ingesteld om deze kwestie te onderzoeken. Het onderzoek pleit Hermans grotendeels vrij. Voor Hermans is de maat echter vol. Per 1 september 1973 neemt hij ontslag.

Literair werk: Hermans is redacteur van Criterium (1946-1948) en van Podium (1950 en 1963-1964). In 1972 wordt hem de P.C. Hooftprijs toegekend, die hij weigert. Vijf jaar later krijgt hij uit handen van de Belgische koning Boudewijn de Prijs der Nederlandse Letteren. Hermans publiceert kort na de Tweede Wereldoorlog poëzie (Horror Coeli, 1946) en verhalen (Moedwil en Misverstand, 1948). Maar hij wordt vooral bekend om zijn romans. Aanvankelijk spelen die zich af tegen het decor van de Tweede Wereldoorlog, zoals De Tranen der Acacia's (1949) en De Donkere Kamer van Damokles (1958). In zijn latere romans speelt de oorlog geen grote rol meer. Het bekendst zijn Nooit Meer Slapen (1966), Onder Professoren (1975) en Uit Talloos veel Miljoenen (1981).

Polemieken: Hermans voert in literaire kring een heftige pennenstrijd met generatiegenoten. Die polemieken worden opgenomen in Mandarijnen op Zwavelzuur, waarvan in 1963 een eerste druk verschijnt, en waarvan in 1983 nog een uitgebreide versie uitkomt.

Publicist Max Pam onthult in oktober 2005 in het tv-programma NOVA dat in het begin van de jaren negentig een stuk, een "nieuwe mandarijn", is gevonden. Daarin haalt Hermans uit naar de in 1970 overleden Ed Hoornik, die Hermans' roman De Tranen der Acacia's "je reinste pornografie" had genoemd. Hermans slaat terug in het niet gepubliceerde stuk met opmerkingen over het oorlogsverleden van Hoornik.

(Bron: o.a. ANP/WF Hermans Instituut)