Irak na Saddam Hoessein

Door Michael Stein, Midden-Oosten-deskundige

De uitkomst van de oorlog tegen Saddam Hoessein? In feite kan geen sterveling voorspellen hoe de oorlog tegen het regime van Saddam Hoessein zal verlopen. Weliswaar stelde begin december vorig jaar een VN-rapport, zich baserend op schattingen van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) en de VN Hoge Commissaris van Vluchtelingen, Ruud Lubbers, dat de gevolgen zullen zijn: meer dan een half miljoen Iraakse gewonden, epidemieën op megaschaal, drie miljoen verhongerende Irakezen, bijna een miljoen Irakezen op de vlucht en stopzetting van de olieproductie van het land.

Die mogelijkheid werd een zekerheid voor alle groepen, partijen, commentatoren en demonstranten in de westerse en Arabische wereld die zich tegen de oorlog keerden, met dien verstande dat zij een en ander nog eens aanvulden met miljoenen door Amerikaanse bommen vermoorde kinderen en ouden van dagen. Maar die zekerheid is er niet. Niemand weet bijvoorbeeld of Saddam Hoessein zijn chemische wapens (VX, Sarin en mosterdgas) en biologische wapens (anthrax, aflatoxine, ricine, pokken en botuline) zal gebruiken op het moment dat hij zich persoonlijk bedreigd voelt.

Atoomwapens
Hij heeft ze nog allemaal, althans volgens goed ingevoerde bewapeningsdeskundigen (o.a. voormalige VN-wapeninspecteurs). Ook zou hij 'vuile atoomwapens' kunnen inzetten, gemaakt van radioactief materiaal, bijvoorbeeld afkomstig uit ziekenhuizen. De mogelijke slachtoffers zijn onmogelijk in te schatten - niet door de VN, en zelfs niet door het Amerikaanse ministerie van Defensie. Stel dat het allemaal heel anders loopt en Saddam Hoessein na een supersnelle Amerikaanse militaire actie van het Iraakse toneel verdwijnt - afgemaakt door iemand uit zijn naaste omgeving die daarmee zijn eigen huid denkt te kunnen redden. Dan is iedereen in Irak dolgelukkig eindelijk verlost te zijn van het 'Zwaard der Arabieren' of de 'Profeet der Arabieren', zoals hij zich de laatste tijd afwisselend liet noemen.

Amerikaanse militairen zullen de eens zo sceptische journalisten uitstapjes aanbieden om de schuilplaatsen van Saddams massavernietigingswapens, zijn martelkamers en zijn geheime gevangenissen te bezichtigen. In de aanbieding voor journalisten zullen ook documenten en gesprekken met Iraakse deskundigen zijn, die overduidelijk aantonen hoe nauw Saddam tientallen jaren samenwerkte met terroristische groepen van allerlei soort - misschien ook wel met al-Qaeda. Maar daarna? Dan zijn er nog tientallen vragen die vooralsnog helemaal niet zijn beantwoord. Allereerst moet president Bush, de nieuwe heerser van Irak, een beslissing nemen: wordt Irak aan Arabisch Duitsland of een Arabisch Joegoslavië?

Zuivering
In het eerste geval zou het land gedeBa'athiseerd worden, zoals Duitsland gedenazificeerd werd: zij die de vroegere machthebbers dienden, worden uit hun ambten ontslagen en door anderen vervangen In het tweede geval moet president George W. Bush Irak verlaten, zoals het door de Engelsen gemaakt werd en vervolgens onder Saddam alleen maar verergerde: een kunstmatige eenheid van arabieren en Koerden, van sjiieten en soennieten, van Arabische nationalisten, communisten en moslim-fundamentalisten, van moderne stedelingen en een groot aantal stammen die de afgelopen jaren steeds meer invloed kregen. Voeg daar nog miljoenen ballingen bij die terug willen en vaak geen al te vriendelijke gevoelens hebben voor hun landgenoten die met Saddam bleven samenwerken.

Dan is dat allemaal voldoende noodzaak voor de toekomstige gouverneur van Irak om met ijzeren vuist te regeren - met andere woorden een aftreksel van Saddam te zijn, maar zonder massavernietigingswapens. Het naoorlogse Duitsland had geluk: het raakte onmiddellijk na Hitler verzeild in de Koude Oorlog. En er bestond al een Duitse natie. Maar in Irak, waar natievorming nog moet beginnen, is het zeer de vraag of een westerse mogendheid dat proces kan bevorderen. Vandaar dat de keuze in feite al is gemaakt: de VS zullen zich niet tot in de details met Irak bezig houden.

Voorlopig zijn de plannen in Washington uiterst beperkt en doelgericht:

1. snelle overname van de Iraakse olievelden om de wederopbouw van het land te bekostigen.

2. onmiddellijk herstel van de elektriciteitscentrales om de drinkwatervoorziening veilig te stellen.

3. een zware Amerikaanse militaire aanwezigheid in Irak gedurende minstens anderhalf tot drie jaar, al was het maar om ervoor te zorgen dat het land niet in stukken uiteenvalt.

4. een burgerbestuur in Irak, eventueel benoemd door de VN, om de economie weer op poten te zetten, hulp te verlenen, scholen op te bouwen en bruggen te herstellen.

5. berechting van een zeer beperkt aantal naaste medewerkers van Saddam (niet meer dan 50 man).

6. gratie voor alle anderen die Saddam hebben gediend.

Dat is het optimistische scenario. Het pessimistische, maar zeker niet irreële scenario is dat in Irak niet alleen tijdens de oorlog, maar nog veel meer ná die oorlog stromen bloed zullen gaan vloeien. Politieke omwentelingen in dat land gingen altijd gepaard met uiterst bloedige afrekeningen. Na een dictatuur van ongekend wrede aard die meer dan 30 jaar heeft geduurd, zouden Irakezen engelen moeten zijn om geen wraak te willen nemen voor hetgeen hen en hun familieleden is overkomen. En het is zeer de vraag of buitenlandse troepen dat kunnen verhinderen.

Olievelden
Maar zelfs als er geen bijltjesdag komt is het zeer goed mogelijk dat de verschillende oppositiegroepen, die nu nog om het hardst roepen hoe verenigd en democratisch ze zijn, elkaar óf de heersende klasse van de soennieten te lijf gaan, daarbij al dan niet gesteund door buitenlandse machten zoals Turkije en Iran. De Iraanse Koeren bijvoorbeeld, maken zich nu al grote zorgen over de bedoelingen van het Turkse leger dat Noord-Irak zal binnentrekken. Weliswaar hebben beide partijen afspraken gemaakt dat zij zich niet meester maken van de olievelden van Mosul en Kirkuk in Noord-Irak waarop zij al tientallen jaren aanspraken maken, maar elk voorwendsel en elk incident is al voldoende om de eisen kracht bij te zetten.

Misschien, heel misschien, gebeurt er toch een wonder en zal Irak na de oorlog in een vreedzame democratie veranderen. Soms gebeurt dat soort dingen tegen alle verwachtingen in. Zoals in het fascistische Spanje, dat na Franco's dood een democratie werd. Maar alle deskundigen geloven niet dat Irak dat voorbeeld zal navolgen. Al was het maar omdat geen van de leiders in Iraks buurlanden belang heeft bij democratie in Irak. Een democratie die als voorbeeld zal kunnen dienen voor hun eigen volken en per definite in de eerste jaren uiterst roerig zal zijn.