Irak in vogelvlucht

Irak is al jaren dagelijks in het nieuws, maar blijft toch vooral een grote onbekende. Wat is het voor land? Wat voor mensen wonen er? Welke taal spreken ze en waar leven ze van? Hoogste tijd voor wat basale landeninformatie. Irak in een vogelvlucht.

Geografie
Irak ligt op het Arabisch schiereiland en deelt grenzen met Iran (1458 km), Jordanië (181 km), Koeweit (240 km), Saoedi-Arabië (814 km), Syrië (605 km) en Turkije (352 km). De kustlijn, aan de Perzische Golf, is slechts 58 kilometer lang. Landschappelijk bestaat Irak voornamelijk uit laagland, het tweestromenland langs de twee grote rivieren de Tigris en de Eufraat. In het noordoosten is het bergachtig en in het droge westen ligt de woestijn.

Het woestijnklimaat brengt droge, zeer hete zomers en aangenaam milde winters met zich mee. In oppervlakte is Irak met 437.072 vierkante kilometer tien keer zo groot als Nederland, net groter dan Duitsland en net kleiner dan Frankrijk. Door de barre klimatologische omstandigheden is maar dertien procent van het land is in cultuur gebracht. De belangrijkste steden zijn de hoofdstad Bagdad (vijf miljoen inwoners), Basra in het zuiden en Mosul en Kirkuk in het noorden.

Bevolking
Irak telt ruim 24 miljoen inwoners. De gemiddelde Irakees heeft een levensverwachting van 66,3 jaar, de vrouwen worden ruim twee jaar ouder (Nederland: mannen 75,7 vrouwen 81,7) Het geboortecijfer is 34,2 (Nederland: 11,6). Bijna tachtig procent van de bevolking is Arabier. De Koerden, die in het noorden wonen, maken vijftien procent van de bevolking uit. Verder zijn er nog kleine Armeense, Perzische, Turkse en Assyrische minderheden.

Bijna de gehele bevolking (97 procent) is moslim. Daarvan hangt tweederde de sjiitische geloofsrichting aan en eenderde de soennitische. Drie procent is christen, vice-premier Tareq Aziz is één van hen. In Bagdad is nog een kleine joodse gemeenschap. De officiële taal is Arabisch. Verder wordt in Irak Koerdisch, Assyrisch en Armeens gesproken. Van de volwassen bevolking kan 58 procent lezen en schijven. Het analfabetisme komt bij vrouwen veel vaker voor dan bij mannen.

Bestuur
Saddam Hoessein is zowel president als premier en opperbevelhebber van de republiek Irak (officieel: Joemhoeria Al Irak). Alle Irakezen van achttien jaar en ouder kiezen eens in de vier jaar een parlement dat louter bestaat uit leden van de Ba'ath-partij of mensen die 'de beginselen van de Baath-partij zijn toegedaan'. De werkelijke macht is in handen van de achtkoppige Revolutionaire Commando Raad, waarvan Saddam de allesbepalende voorzitter is.

Irak is administratief verdeeld in achttien provincies, met aan het hoofd een gouverneur. De hoofdstad Bagdad heeft een aparte status.

Economie
Olie is de kurk waar de Irakese economie op drijft. Of beter gezegd: op dreef. De na de Golfoorlog ingestelde VN-sancties hebben de olieproductie goeddeels lamgelegd. Sinds de VN-sancties mag Irak alleen olie exporteren in ruil voor humanitaire hulpgoederen. Tot de sancties was Irak na Saoedi-Arabië de grootste olieproducent ter wereld. Los van het olie-voor-voedsel-programma exporteert Irak, naar algemeen wordt aangenomen, illegaal olie. De prijs voor zo'n smokkelvat ligt beduidend lager dan die op de wereldmarkt.

De afgelopen decennia heeft de landbouw aan belang gewonnen. De voornaamste exportproducten zijn dadels en graan. Toch is dit niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat. De economie verkeert door de sancties in deplorabele toestand. De inflatie is opgelopen tot boven de zestig procent en de buitenlandse schuld is opgelopen tot zestig miljard dollar. De dinar is buiten Irak hoegenaamd niets waard. Op de zwarte markt wordt voor één Amerikaanse dollar 2000 dinars neergeteld. De officiële door de regering vastgestelde wisselkoers is drie dinar voor een dollar. Het gemiddelde jaarinkomen per hoofd van de bevolking is 2500 dollar.