Vlaams Blok forceert verdere doorbraak

Stijgend ongenoegen over vijf jaar paars en de invoering van migrantenstemrecht hebben het extreemrechtse Vlaams Blok zondag een nieuwe klinkende overwinning bezorgd bij de regioverkiezingen in België. De partij stootte met een score van ruim 24 procent door naar de tweede plaats in Vlaanderen.

Regeringsmacht is echter uitgesloten voor de grote overwinnaar. Geen enkele gevestigde partij wil met het Vlaams Blok in zee. Critici van het Vlaams Blok spraken over een "pikzwarte zondag" na de "zwarte zondag" van 1991, toen de partij voor het eerst doorbrak. Het Blok boekte zondag een winst van bijna 6 procentpunt. Daarmee is sprake van de twaalfde overwinning op rij.

Na verdere winst in Antwerpen wist het Blok ook in een middelgrote stad als Mechelen met afstand de grootste partij te worden. Grootste formatie is echter de kartellijst van christen-democraten (CD&V) en gematigd Vlaams-nationalisten (N-VA), die uitkwam op 26,1 procent. De nieuwe christen-democratische leider Leterme is als aanstaand regiopremier aan zet om een nieuwe gewestelijke regering te vormen.

Leterme sloot het Blok zondagavond al categorisch uit als partner en handhaafde het zogeheten 'cordon sanitaire'. "Een partij die veroordeeld is voor racisme en teert op het leed van anderen, is voor ons niet aanvaardbaar", aldus Leterme. Hij heeft echter zeker twee andere partijen nodig om een meerderheid te vormen. Mogelijk komen de groenen daardoor weer aan bod. Zij wisten met een score van 7,5 procent ruimschoots de kiesdrempel van 5 procent per provincie te behalen.

De regerende socialisten, die zeggen veel stemmen te hebben ingeleverd aan de groenen, zijn ondanks een score onder de 20 procent de meest voor de hand liggende derde regeringspartij in een regenboogcoalitie. De liberalen van premier Verhofstadt, die 5,9 procentpunt inleverden en ook beneden de 20 procent uitkwamen, lijken op regionaal niveau veroordeeld tot de oppositie.

Diverse liberale kopstukken wijtten het verlies zondag aan de instemming met het migrantenstemrecht bij de raadsverkiezingen, tegen de zin van de meest rechtse achterban in, die de overstap naar het Vlaams Blok maakte. Blok-voorzitter Vanhecke zegt verder dat "de kiezer ons heeft vrijgesproken" voor een veroordeling wegens racisme.

De partij kon alleen aan de verkiezingen deelnemen door daartegen in beroep te gaan. Vanhecke eist dat de CD&V hem "en onze bijna één miljoen kiezers" niet negeert. "Het wordt tijd dat de Wetstraat (waar het Belgische parlement is gevestigd) gaat luisteren naar de Volksstraat", aldus Vanhecke. Blok-kopstuk Dewinter riep de gevestigde partijen op zijn kiezers niet langer als "tweederangs burgers" te blijven behandelen.

Door de steeds grotere overdracht van bevoegdheden aan de regio's in België ontstaat een "asymmetrische situatie", waarbij op nationaal en regionaal Vlaams niveau niet dezelfde partijen aan de macht zijn. Gevoegd bij het forse verlies van premier Verhofstadts liberale VLD was zondagavond bij christen-democraten en Vlaams Blok al de roep om nieuwe Kamerverkiezingen te horen.

Verhofstadt negeerde die oproep zondagavond onmiddellijk. "Deze paarse regering gaat maandag gewoon verder regeren." Verhofstadt noemde de winst voor het Vlaams Blok een "overwinning van de anti-politiek". Deze is door hem aangewakkerd door de harde campagne van de christen-democraten, met wie Verhofstadt de afgelopen weken vaak hard in aanvaring kwam.

De Belgische oud-premier Martens noemde het Vlaams Blok zondagavond een "angstwekkend fenomeen", dat bestreden moet worden door verdere partijhervormingen. De Antwerpse socialistische burgemeester Janssens zei dat "het kennelijk zo goed gaat in Vlaanderen, dat veel mensen schrik hebben dat te verliezen, waardoor ze Vlaams Blok stemmen".

Zijn licht aangeslagen partijleider Stevaert, die veel van zijn populariteit van vorig jaar heeft ingeleverd, riep iedereen op "het Vlaams Blok zoveel mogelijk te verzwijgen". "Dat is toch maar een partij die net doet alsof het hier zo slecht is en dat we leven in een Siberische zoutmijn, terwijl dan wel elke buitenlander hierheen zou willen komen."

Het Blok slaagde zondag niet in zijn belangrijkste opzet om in Brussel een meerderheid van de zeventien Vlaamse zetels in het Brussels regioparlement te behalen. Als die opzet was geslaagd, was de vorming van een Brusselse regioregering onmogelijk was geweest. Daarmee had het Blok het Belgische bestuurlijke model plat kunnen leggen. De Franstalige socialisten wisten in Brussel verder voor het eerst de liberalen van de troon te stoten.

In Franstalig België boekten de socialisten lichte winst, tegenover gering verlies voor de liberalen van minister van Buitenlandse Zaken Michel. Het extreemrechtse Waalse Front National won drie zetels en komt uit op vier. De Franstalige groenen herstelden zich enigszins van hun opdoffer bij de Kamerverkiezingen van vorig jaar, maar verloren toch negen regionale zetels. De christen-democraten in Wallonië bleven status quo.

De score van het Blok voor het Europees Parlement bleef licht achter bij het Vlaams resultaat. Daar profiteerden vooral de christen-democraten van, die met oud-premier Dehaene vier zetels binnenhaalden. Vlaams Blok, liberalen en socialisten kunnen ieder op drie zetels rekenen. De Vlaamse groenen zijn zeker van één zetel.

(Bron: ANP)