Commentaar van de hoofdredactie - NOVA in 2010

Tenminste één kijker had het graag bij NOVA gezien: een filmpje, opgenomen per mobiele telefoon, dat laat zien hoe Silvio Berlusconi - of iemand die erg op 'm lijkt - op weg naar z'n dienstauto een politie-agente speels naar de billen grijpt.

Die kijker had het filmpje ergens op internet gezien en het doorgestuurd naar NOVA in de veronderstelling dat het groot nieuws zou zijn. Immers: als Ruud Lubbers al zonder hard bewijs z'n baantje verliest wegens seksuele intimidatie, dan zou het met Berlusconi na deze publiek gemaakte handtastelijkheid toch zeker gedaan zijn.

Berlusconi is inmiddels geen premier meer, maar dat vloeit voort uit onvrede bij de Italiaanse kiezer over zijn politieke functioneren en heeft niets met zijn seksistische oprispingen te maken - als daar al sprake van is, want er is geen enkele duidelijkheid over de bron en de authenticiteit van het filmpje. Het kan ook in scene zijn gezet.

Daarmee is meteen duidelijk waarom serieuze nieuwsmedia geen aandacht aan het filmpje hebben besteed en is de volgende vraag - of het wel nieuws is waar NOVA aandacht aan zou moeten besteden - niet relevant meer. Of toch wel?

Het Berlusconi-filmpje staat model voor de moderne tijd waarin iedereen met een camera-telefoon zichzelf kan veranderen in een instant-verslaggever. Het aanbod neemt langzamerhand de vorm aan van een bombardement. Daarvan profiteren ook de traditionele media, die kunnen putten uit een steeds ruimere hoeveelheid bewijsmateriaal. Geen politicus die nog een misstap kan maken zonder het risico te worden gefilmd. Geen Tsunami of we zijn getuige van het spektakel. Geen vliegtuigongeluk of er duikt beeld op op.

Tegelijkertijd is de beeldconsument steeds minder aangewezen op de keuze die journaals en actualiteitenrubrieken voor hem of haar maken. Hij kan zelf kiezen uit het ruime aanbod, want al die filmpjes zijn ongecensureerd te zien op internetsites als www.video.google.com of www.filmpjes.nl.

Vooralsnog zijn dit soort sites niet veel meer dan anarchistische podia van onbetrouwbaar spektakelbeeld, zoals een vluchtige blik op de top-100 van meest bekeken filmpjes duidelijk maakt. De onderwerpen lopen uiteen van een meisje dat wordt betrapt op overspel tot een heuse documentaire die moet aantonen dat de Bush zelf achter de aanval op de Twin Towers zit. Wie speurt naar serieus nieuws raakt er al gauw de weg kwijt.

Maar ook dat verandert. Het zal niet meer lang duren of het is mogelijk door te klikken naar een subcategorie met serieus nieuws, waar je vrij kunt kiezen tussen een beeldverslag van NOVA, het Vlaamse Ter Zake, BBC Newsnight, het Duitse Tagesthemen of een ander publiek programma dat zich houdt aan journalistieke normen als het toepassen van hoor en wederhoor, het scheiden van feiten en meningen en het controleren van feiten en bronnen.

In modern marketingjargon betekent het er voor het 'merk' NOVA een zekere toekomst in het verschiet ligt. Maar de vraag is wel of er straks nog behoefte zal zijn aan het programma NOVA zoals het nu is. Nu al blijkt dat een toenemend aantal kijkers (delen van) het programma via internet bekijkt. Dat gebeurt goeddeels achteraf, via de NOVAsite, de dvd-recorder of uitzendinggemist.nl, maar soms ook vooraf.

Zo was het interview met Bruce Springsteen onlangs al via internet te zien, en ook nog in een langere versie, voor het op televisie werd uitgezonden. In 2010, als er geen grenzen meer zijn tussen televisie en internet, zal er aan zo'n tv-versie geen behoefte meer zijn. Want waarom nog kijken op de late avond als je een uitgebreide versie kunt zien op elk gewenst moment? Conclusie: NOVA, in de huidige vorm, heeft zijn langste tijd gehad.

Maar wacht. Niets is zo moeilijk als voorspellen, vooral als het om de toekomst gaat. De technische ontwikkelingen mogen dan dwingend zijn; ze zijn niet zaligmakend. De kijker, net als de krantenlezer, is ook een gewoontedier dat prijs stelt op zijn zekerheden. Zo'n zekerheid kan een nieuwsprogramma zijn dat in de late avonduren terugblikt op de actualiteiten van de dag, en die belicht met achtergronden, interviews en discussie.

Een programma ook dat live uitzendt op momenten dat de acualiteit daar om vraagt. Dat lijkt verdacht veel op het NOVA van nu. Misschien met wat kortere beeldelementen, maar net als nu met studiogasten en een presentator. Live te zien ergens tussen tien en elf uur 's avonds.

Het kan dus zijn dat u in 2010 beschikt over twee NOVA's. De vaste uitzending met vooral studio, en direct daarachter het uitgebreide pakket met reportages en achtergronden. Waarbij u niet vreemd moet opkijken als er een directe link is met een krant die bij het programma past. Want de televisiewereld mag dan veranderen; de kranten ontsnappen evenmin aan de gevolgen van de moderne communicatietechnologie.

De grenzen in het medialandschap vallen weg, zoveel is zeker. Tussen televisie en internet, tussen internet en kranten, tussen kranten en televisie. Tegelijkertijd krijgt de kijker/lezer meer mogelijkheden zijn mening te geven, zijn gal te spuwen, zijn zorgen te uiten, zijn zegje te doen, de nieuwskeuze te beïnvloeden. En daarmee zijn toch we terug bij de Berlusconi-vraag: is zo'n handtastelijkheid nieuws waaraan NOVA aandacht moet besteden? En wie bepaalt dat? Kortom: zal met de vorm van het nieuws ook de inhoud veranderen?

Volgende aflevering: Koning klant als dwingeland