Commentaar van de hoofdredactie - Koning Klant als Dwingeland

Balkenende ontkent verhouding met Rita Verdonk
Nieuws maken is makkelijk. Tenminste, als je geen scrupules hebt en bijvoorbeeld werkt voor een roddelblad. Je stelt gewoon Balkenende een absurde vraag en voilà: nieuws! Nou ja, geen nieuws dus. Maar je hebt weer een mooie kop die lezers trekt, en de kans dat die lezers zich belazerd zullen voelen is maar klein. Tenslotte lieg je niet, al zul je misschien een paar vage bronnen moeten verzinnen om je bericht van een herkomst te voorzien. En je hebt zelfs kans dat het 'nieuws' rond gaat zingen. Er zijn altijd lezers die denken: waar rook is, is vuur. Dus de bal doet het werk. Voor je het weet ligt er een geruchtenbodem onder je verzonnen bericht.

Berlusconi ontkent aanranden politie-agente
Het had zomaar een onderwerpje in NOVA kunnen zijn, als we aan de haal waren gegaan met het filmpje waarin Silvio een dame in uniform met paringsbewegingen lastig valt. Het had vast wel kijkers getrokken. Bingo!. We hadden ook even voort kunnen borduren op dat succes, want er zwerven nog wat filmpjes rond die beschadigend zijn voor Berlusconi. Een filmpje waarin hij tegen een muur staat te plassen en een video waarin hij een stukje uit zijn neus peutert om dat vervolgens in zijn mond te steken.

We hebben het niet gedaan. Maar goed ook, want we hadden er de naam van NOVA ernstig mee op het spel gezet. Een journalist van Der Spiegel heeft enig speurwerk verricht naar de oorsprong van al die filmpjes en het spoor leidde hem uiteindelijk naar Jetfilm in Berlijn, producent van de politieke satire 'Bye bye Berlusconi'. De video's die circuleren op internet zijn niet gebruikte fragmenten. En Berlusconi is dus niet Berlusconi, maar een acteur. Iemand die bij de productie betrokken was heeft ze op het net gezet en liet, jawel, de bal het werk doen.

Die bal, dat bent u. De kijker. De mailboxen van NOVA stromen over van de berichten, geruchten en filmpjes waarmee we dringend iets moeten doen, vinden althans de verzenders die ons er niet zelden van betichten "de kop in het zand te steken" of "aan de leiband van de regering te lopen".

Dat wantrouwen wordt vooral gevoed via websites als niburu.nl die zichzelf aanprijzen als verspreiders van het 'ware nieuws' dat de reguliere media (zoals NOVA) mijden of zelfs ontkennen. De grootste misser tot nu toe is het negeren van de complottheorie rond 11 september 2001, die er van uitgaat dat de regering-Bush zelf achter de aanslagen zit (die een excuus nodig had om Irak binnen te vallen en de greep op de olievoorraden te verstevigen). Zelfs acteur Charlie Sheen heeft zich bekeerd tot dit geloof, dus het moet wel waar zijn.

Op de tweede plaats staan de zogenaamde 'chemtrails': vliegtuigstrepen die niet bestaan uit condens, maar uit metalen en chemicaliën waarmee de Amerikaanse luchtmacht 24 uur per dag de ether vervuilen - ook die boven Nederland. Het doel: klimaatbeheersing. Maar misschien ook creëren van een magnetisch veld voor een nieuw soort ruimtewapen. Of, jawel, het genetisch manipuleren van de mensheid.

De websites die dergelijke theorieën verspreiden strooien met wetenschappelijke 'bewijzen', die geen ruimte laten voor twijfel. Er zit ook altijd wel een kern van geloofwaardigheid in. Er zijn inderdaad experimenten om het weer met behulp van chemicaliën te beinvloeden. De Amerikanen hebben belang bij controle over olierijke gebieden. En er zijn wel wat vraagtekens te plaatsen bij de aanslagen van 11 september. Maar feiten zijn nog geen bewijzen. Van welke theorie dan ook. Wij houden ons liever bij de feiten. Ook al omdat er feiten zijn die dergelijke theorieën onderuit halen. De complotdenker negeert ze of ziet ze zelfs als bewijs van de cover-up.

Terug naar Berlusconi. Zouden we het filmpje hebben vertoond als het wel authentiek was geweest? Dat is nog maar de vraag. Het zou al anders zijn als de agente een klacht tegen Berlusconi zou hebben ingediend, maar zelfs dan kun je nog redeneren dat het geen nieuws is waar een rubriek als NOVA serieuze aandacht aan moet besteden. Dat is pas het geval als de man ernstig in de politieke problemen komt en wellicht moet aftreden.

We hadden natuurlijk ook de kijker kunnen vragen of hij het filmpje in NOVA had willen zien. Lekker modern, en het lijkt democratisch. Maar dat is het niet. Voor je het weet zenden we dan alleen nog maar onzinfilmpjes uit of laten we ons dicteren door een groep activisten die zegt namens u - de belastingbetaler - te spreken.

Koning Klant als dwingeland. We trappen er niet in. De kijker die bepaalt wat NOVA moet uitzenden is als de patiënt die zijn huisarts voorschrijft wat hem voor te schrijven. Het is de omgekeerde wereld. We doen liever gewoon ons werk.

Volgende aflevering: De waarde van opiniepeilingen.