Persbericht: onnodig veel doden bij Schipholbrand

Er zijn bij de Schipholbrand onnodig veel doden gevallen. Meer mensen hadden het overleefd als de ministeries van Justitie en VROM zich aan de wetten en de regels hadden gehouden.

Ook de gemeente Haarlemmermeer heeft gefaald bij de controle en het toezicht van de gevangenis op Schiphol. Dat blijkt uit het nog geheime conceptrapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, waarvan grote delen in handen zijn van NOVA.

"Als aan het bouwbesluit was voldaan zouden er minder slachtoffers zijn gevallen", zo schrijft de Raad letterlijk in het rapport.

Volgens de raad is de oorzaak mogelijk een brandende sigaret. Bij het ontruimen van de cel waar de brand is ontstaan maken de bewakers een cruciale fout: geheel tegen de regels in laten ze de celdeur openstaan.

Gevolg is dat de brand zich razendsnel ontwikkelt: "Dat is vanuit menselijk oogpunt voorstelbaar en bovendien te verwachten onder dergelijke zware condities en zonder voldoende instructies en oefening" aldus de Raad.

De Dienst Justitiële Inrichtingen, die de gevangenissen beheert, heeft vanaf de aanvraag van de bouwvergunning tot de nacht van de brand grote fouten gemaakt. En wetten en regels overtreden:

- Volgens het rampenplan hadden in de afgebrande vleugel twee nachtbewakers moeten zitten. Maar er zat niemand. Justitie gaf dat niet door aan de gemeente en de brandweer.

- Al eerder was Justitie gewaarschuwd dat de brandveiligheid niet in orde was. In 2003 waarschuwt een commissie dat een groot aantal celbewoners zal omkomen bij een brand. Maar Justitie nam volgens de Raad onvoldoende actie.

- Het cellencomplex voldoet niet aan de bouwwetgeving. Justitie had dat vooraf moeten controleren maar deed dat niet. Justitie heeft het cellencomplex zelfs onterecht in gebruik genomen.

- Bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) ontbreekt een aantoonbaar vastgelegd brandveiligheidsbeleid.

Tijdens de ontruiming wordt duidelijk dat bij de bouw van het complex de ministeries van Justitie en VROM de wet aan alle kanten aan hun laars hebben gelapt.
- Zo is de afstand van de cellen naar de uitgang veel groter dan is toegestaan. Was de ontruimingstijd korter geweest dan waren er minder slachtoffers gevallen.
- De installatie die de rook had moeten afvoeren werkte niet. Had ie wel gewerkt dan hadden de bewaarders mogelijk een of enkele cellen meer kunnen openen.

Daarnaast blijkt dat de brandwerendheid van de cellen niet deugt en dat de ramen niet lang genoeg bestand zijn tegen de hitte.

De Raad haalt fel uit naar Rijksgebouwendienst. Een professionele organisatie als de Rijksgebouwendienst had de modernste technieken moeten toepassen om het gebouw zo brandveilig mogelijk te maken. Zoals het plaatsen van celdeuren die bij brand automatisch dichtgaan. Was dat gebeurd dan had de brand minder slachtoffers geëist, zo staat in het rapport Brand Cellencomplex Schiphol-Oost.

"Er had een actieve houding ten aanzien van de brandveiligheid verwacht mogen worden. Die actieve houding van de Rijksgebouwendienst is nergens uit gebleken", aldus de Raad.

Van Vollenhoven concludeert: "De brandveiligheid van het cellencomplex is vooraf onvoldoende aantoonbaar doordacht"

En de Rijksgebouwendienst maakt nog meer fouten:
- De wet schrijft voor dat vanwege de brandveiligheid de gevangenisvleugel maximaal 500 m2 mag zijn. In werkelijkheid was hij veel groter: namelijk 850 m2.
- De brandwerendheid van de cellen moet minimaal 20 minuten zijn. Maar door allerlei verbouwingen was die brandwerendheid veel korter.
- De afgebrande gevangenisvleugel voldoet niet aan brandveiligheidseisen die in de wet staan.
- De architect en de aannemer wisten te weinig aan welke eisen de brandveiligheid van een gevangenis moest voldoen. Maar de Rijksgebouwendienst controleerde dat niet.

Ook heeft de raad kritiek op de rol van de gemeente Haarlemmermeer.
- De gemeente is verantwoordelijk voor de afgifte van de bouwvergunning en de vergunning om het cellencomplex te gebruiken. De brandweer van de gemeente Haarlemmermeer is verantwoordelijk voor de controle.
- De gemeente heeft de bouwvergunning onterecht verleend. Ze kregen veel te weinig informatie om een afgewogen oordeel te kunnen geven
- De brandweer heeft onvoldoende actuele kennis van de brandveiligheidsregels van het cellencomplex
-De brandweer heeft ten onrechte een gebruiksvergunning afgegeven terwijl de gevangenisvleugel niet aan de wettelijk eisen voldeed.
- De brandweer heeft slecht gecontroleerd. Ze kijkt niet of de documenten en rapporten over de brandveiligheid aanwezig zijn. En wat er wel is, lezen ze niet goed.