Reactie op Pinochet-uitzending: Stan van Houcke
13 dec 06
Deze open brief heb ik net naar mijn oude vriend Jan van Loenen, redacteur van NOVA, gemaild:
'Beste Jan, wat is er met je gebeurd?
Gisteravond besteedde NOVA precies acht minuten en geen seconde langer aandacht aan het leven van Pinochet.
De toon en strekking van het item werd onmiddellijk gezet in de inleiding.Clairy Polak: 'Gisteren overleed de
Chileense oud-dictator Augusto Pinochet. Pinochet was een dictator pur sang, 3000 tegenstanders van zijn
regime werden vermoord, duizenden werden gemarteld, vervolgt, gevangen gezet of vluchtten onder druk het land
uit. Pinochet gebruikte zijn absolute macht 17 jaar lang ook om een nieuw economisch model in te voeren. Wim
Fortuyn sprak hierover met een slachtoffer en een vriend van de generaal.'
De vriend is de vloeiend Nederlands sprekende zakenman Peter Schaad en het slachtoffer is de gebrekkig
Nederlands sprekende 'ambtenaar van Allende' Bincho Alarcon. Het spreekt voor zich dat beiden een volstrekt
andere kijk op de terreur van Pinochet hadden.
Schaad introduceert voor de kijkers de oud-dictator als volgt: 'Hij was een uiterst aimabel, vreselijk
beleefd, soft spoken, hele stoute oogjes… een old fox, maar ontzettend, ontzettend, als vriend een
ontzettend aardige man.'
De stem van NOVA-medewerker Jan van Loenen: 'De vriendschap ontstond in 1995 toen Pinochet naar Londen kwam
voor een rugoperatie.'
Schaad: 'Ik wilde hem bedanken voor het gelegenheid geven aan jonge entrepeneurs zoals ondergetekende die in
die twee jaar in Chili een geweldige kans hebben gekregen in een land zonder veel bureaucratie, zonder
corruptie, waar hard gewerkt werd. En ik heb zowel voor mijn werkgevers als voor mijzelf goed verdiend en dat
vond ik de moeite waard om dat eens een keer persoonlijk aan generaal Pinochet te vertellen.'
Jan van Loenen: 'Schaad en Thatcher zien in Pinochet vooral de man die Chili welvaart en stabiliteit bracht
door het land te redden uit de handen van de communisten. Hij vormde het land om naar de ideen van
Nobelprijswinnaar en vrije markt kampioen Milton Friedman.'
Schaad: 'Het is een heel bijzonder, heel bijzonder geval namelijk wat daar gebeurd is. Dit is de eerste keer
en de enige keer - want het is nooit herhaald - dat een kapitalistisch economisch model ontworpen is, en
uitgevoerd is gedurende een serieuze periode van een aantal jaren, zonder politieke invloed. Niemand van de
politiek heeft zich ermee bemoeid. Dus voor een economist is dat, dat is, dat is, dat is een unieke
mogelijkheid om te laten zien dat het werkt.'
Jan van Loenen: 11 september 1973, de militaire coup komt op een moment dat de Chileense economie volledig is
ingestort. Pinochet, net door president Allende benoemd tot legerleider wil niet ingrijpen, maar kon niet
anders, zegt Peter Schaad.
Schaad: 'Natuurlijk, Allende was gekozen op democratische wijze, maar hij heeft er een geweldige pan van
gemaakt. Het leven was gewoon, werd elke dag slechter. Er was geen eten, er was geen vervoer. Pinochet en
zijn mede-junta members die zijn gevraagd door de bevolking om er wat aan te doen. Ik bedoel, d'er waren, de
huisvrouwen die gingen naar het ministerie van Defensie met hun polleples en hun pannen en gingen vragen:
'doe d'er alsjeblieft wat aan.' En dat hebben ze uiteindelijk gedaan en Pinochet - moet ik erbij zeggen -
zeer tegen zijn zin. Want Pinochet was pas een maand daarvoor was die benoemd door Allende als hoofd van het
leger. En toen is hij overtuigd door zijn collega's om toch mee te doen. En ik denk dat hij er nooit spijt
van gehad heeft dat hij het gedaan heeft. Hij heeft zijn spijt uitgesproken over het feit dat daar
mensenlevens ten koste van gegaan zijn. Maar ja, dat gebeurt nou eenmaal. Daar is het Zuid-Amerika voor. Als
er een staatsgreep is dan vallen… waar gehakt wordt vallen spaanders. Dat is nou eenmaal zo.'
Jan van Loenen: 'Bincho Alarcon geeft een andere lezing. Allende's vijanden hebben de Chileens economie
gesabolteerd om de geesten rijp te maken voor een staatsgreep. Onderdeel van die tactiek was het plegen van
aanslagen om vervolgens Allende-aanhangers daarvan te beschuldigen, zegt Alarcon.
De kijker ziet beelden van welvarende burgers op een roltrap van een luxueus winkelcentrum. Jan van Loenen
vertelt daarbij: Chili anno 2006, de vrucht van een economisch experiment dat 3000 mensen het leven kostten
en waar de democratie 17 jaar lang voor opzij werd gezet.'
Schaad: 'Ik ben ervan overtuigd dat een heleboel landen in Zuid-Amerika en Afrika en Azie, daar, dat is eh,
de democratie zoals wij dat kennen dat is niet in het belang van het land noch van de mensen die er
wonen.'
Interviewer: 'Maar nu is hier een democratie dus.'
Schaad: 'Ja, nu is het een democratie, maar d'r is dus, u vraagt mij, u vraagt mij: was het nodig geweest om
17 jaar lang zo'n, zo'n… Ja, dat was nodig om het helemaal recht te zetten en het is recht gezet en
als je vandaag de dag naar Santiago gaat, dat is niet te vergelijken met welke andere staat in Zuid-Amerika
ook.'
Tenslotte zegt Schaad: 'Over honderd jaar staat hij in de geschiedenisboekjes als een grote, grote held. Daar
is geen twijfel over mogelijk.'
Interviewer: 'Met een standbeeld?'
Schaad: 'Ja, ja, absoluut.'
Ik richt me nu alleen op hetgeen Peter Schaad te melden had over zijn vriend de dictator omdat het voor de
beoordeling van dit NOVA-item het interessants is. Natuurlijk vond het slachtoffer Pinochet een schurk. Dat
is niet verwonderlijk. Maar waarom had vriend Schaad zoveel sympathie voor deze schurk met die 'hele stoute
oogjes'? En, belangrijker nog, waarom werd hij onweersproken en uitgebreid aan het woord gelaten? Was zijn
privé-mening van doorslaggevend belang voor een journalistiek serieuze beoordeling van het fenomeen
Pinochet? Ik bedoel: deze manier van journalistiek zou men niet in bijvoorbeeld 1945 hebben verwacht. Het was
destijds ondenkbaar dat een gebrekkig Nederlands sprekende joodse vrouw die de nazi-terreur had weten te
ontvluchten tegenover een vloeiend Nederlands sprekende manager van IG Farben was gezet om het nationaal
socialistisch regime te beoordelen, hoe economisch succesvol Hitler en zijn trawanten in het begin ook
mochten zijn geweest.
Deze journalistieke werkwijze past veel meer in deze postmoderne tijd waarin iedere mening een waarheid
vertegenwoordigt. Elke mening telt en de waarheid bestaat niet meer, kan hooguit een synthese van twee
meningen zijn, de waarheid is als het ware gedemocratiseerd. Een fascist heeft evenveel gelijk als een
overtuigde democraat. Dat de waarheid niet meer telt en ergens in het midden moet liggen, blijkt uit de wijze
waarop de terreur van Pinochet wordt belicht. Niet alleen heeft hij onschuldige landgenoten laten vermoorden
en langdurig laten martelen, vaak jonge mensen, maar ook heeft hij een kennelijk succesvol economisch model
geïntroduceerd. Dat is tenminste het NOVA verhaal voor de onwetende kijker. Hier wordt een dictator in
al zijn verschijningsvormen geduid voor het grote publiek. Daarom is de mening van Schaad ook nodig, die
volgens eigen zeggen 'goed verdiend' heeft in de jaren dat Pinochets tegenstanders in geheime gevangenissen
dood gemarteld werden, 'zonder veel bureaucratie,' want de ambtenaren van Allende waren gevlucht, of zaten in
de gevangenis of waren al vermoord en de degenen die waren achtergebleven, haalden het niet in hun hoofd om
Schaad en zijn vrienden een strobreed in de weg te leggen. En 'zonder corruptie, waar hard gewerkt werd.'
Hard gewerkt werd er wel degelijk, want degenen die dat niet deden wisten wat hen te wachten stond, opkomen
voor de eigen belangen kon niet want dat was verboden en degenen die dat niet begrepen werden desnoods dood
gemarteld. Wie zegt dat? Ik, als journalist. Hoe weet ik dat? Door me net als elke onafhankelijke journalist
te verdiepen in de beschikbare bronnen. Via boeken, documentaires, internet.
'Zonder corruptie?' Waarom confronteerde Wim Fortuyn Schaad niet met de feiten? Een druk op de computerknop,
et voila: 'Court strips
Pinochet immunity on corruption charges. A Chilean court has lifted former dictator Augusto Pinochet's
immunity from prosecution for fraud while another panel has dropped human rights charges for his role in a
crackdown conspiracy of South American dictatorships.Chile's internal tax service filed the corruption
charges after a US Senate probe uncovered accounts Pinochet opened in US banks under assumed names and
totalling millions of dollars. Appeals court judges voted 21-4 to strip Pinochet of immunity, accorded him as
a former head of state, to stand trial for tax fraud. Pinochet's defence still can appeal the ruling to
Chile's Supreme Court. The judge in charge of the financial fraud case, Sergio Munoz, has estimated the
assets of Pinochet, then a general, and his wife, Lucia Hiriart, at $US15.9 million. Pinochet had 125 secret
holdings in cash, stocks and bonds in the United States, allowing him to move at least $US13 million, the US
Senate reported March 15.'
We naderen het einde van precies acht minuten NOVA-nieuwsgaring. Wat moet de kijker hier toch allemaal van
vinden? Schaad: 'Ik ben ervan overtuigd dat een heleboel landen in Zuid-Amerika en Afrika en Azie, daar, dat
is eh, de democratie zoals wij dat kennen dat is niet in het belang van het land noch van de mensen die er
wonen.' Zo, een zekere dosis racisme als mooie opmaat voor het slot. Die kleurlingen in Zuid-Amerika zijn
niet in de wieg gelegd voor de blanke democratie, die overigens maar al te vaak achter de staatsgrepen zit.
Het blijven immers halfbloedjes die nu eenmaal te primitief zijn voor zo'n hoogstaand en ingewikkeld systeem,
het is een opvatting die we wel meer bij rechtse politici en de heffe des volks aantreffen. Uit deze
gedachtewereld kwam Pim Fortuyn en Geert Wilders voort.
Schaads slotakkoord over zijn 'uiterst aimabele, vreselijk beleefde' vriend Pinochet, is niet slecht: 'Over
honderd jaar staat hij in de geschiedenisboekjes als een grote, grote held. Daar is geen twijfel over
mogelijk.'
Interviewer: 'Met een standbeeld?'
Schaad: 'Ja, ja, absoluut.'
Ik denk dat Schaad gelijk gaat krijgen. Gezien de wijze van verslaggeving kan het haast niet anders dan dat
dankzij de NOVA's in de wereld de terreur van 'old fox,' alsnog met een standbeeld zal worden beloond. De
waarheid bestaat immers niet meer, behalve dan voor de man en vrouw en kind die aan de terreur bezweken, de
slachtoffers die geen stem meer hebben.
Jan, oude vriend, wat is er met je gebeurd?