Sloper van Sovjet-Unie Boris Jeltsin overleden

In de Russische hoofdstad Moskou is maandag de gewezen president van Rusland en de Russische Federatie Boris Jeltsin overleden.

Het Kremlin maakte het overlijden bekend. Het gewezen staatshoofd bezweek in een ziekenhuis om kwart voor vier 's middags aan hartfalen, maakte de chef van de medische dienst van het Kremlin bekend. Boris Nikolajevitsj Jeltsin werd 76 jaar oud.

Tussen 1991 en 1999 stond de in Boetna in de industriële regio Sverdlovsk in de Oeral geboren Jeltsin aan het hoofd van de Russische Federatie. Hij slaagde in die functie erin zonder groot bloedvergieten de Sovjet-Unie te begraven. Democratisering en het invoeren van de markteconomie brachten het land in een stroomversnelling.

Tientallen miljoenen mensen kwamen hierna echter in diepe armoede terecht en door de enorme corruptie teerde de steun voor Jeltsins democratische hervormingen weg. Veel Russen houden Jeltsin verantwoordelijk voor het laten afglijden van Rusland tot een tweederangs natie en economische kneus. Zijn achtjarige regeringsperiode werd gekenmerkt door ziekenhuisopnames, veel berichten over drankmisbruik en twee desastreus verlopen oorlogen in Tsjetsjenië.

Al tijdens zijn presidentschap had Jeltsin last van zijn hart. Hij moest zich herhaaldelijk onder medische behandeling stellen en de verkiezingscampagne van 1996 werd er door overschaduwd. Drie jaar later kondigde hij op oudejaarsavond verrassend zijn afscheid aan uit de politiek. De toenmalige premier Vladimir Poetin nam de teugels van hem over en verleende hem meteen vrijwaring van strafvervolging.

Jeltsin trok zich terug uit het openbare leven en bracht zijn tijd door met jagen, soms wat tennis en lezen in zijn woning in Barvikha even buiten de hoofdstad. Hij hield zich verre van de politiek ook al brak Poetin de hervormingen die hij op sommige vlakken had doorgevoerd, systematisch af.

Internationaal waren er maandag veel lovende woorden voor Jeltsin. De Amerikaanse regering omschreef hem als een "historisch figuur in een tijd van grote veranderingen en uitdagingen voor Rusland". Minister van Defensie Robert Gates, in Moskou voor gesprekken, verklaarde dat "geen enkele Amerikaan in ieder geval de beelden zal vergeten van Jeltsin op een tank buiten het Witte Huis om een staatsgreep te weerstaan".

Jeltsin nam in 1991 het stokje over van Michail Gorbatsjov na een tumultueus verlopen mislukte poging tot staatsgreep door communisten van de harde lijn. Met tanks maakte de net gekozen Russische president Jeltsin een eind aan de bezetting van het witte parlementsgebouw in Moskou. De coupplegers hadden Sovjet-leider Gorbatsjov vastgezet in Sotsji, aan de Zwarte Zee.

De Nederlandse regering prees Jeltsin eveneens om zijn "historische" rol. "Hij toonde leiderschap op een cruciaal moment", zei premier Jan Peter Balkenende. Hij bracht net als Poetin zijn condoleances over aan de nabestaanden. Minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen betitelde Jeltsin maandag ook als een buitengewoon markant figuur.

"Ik zie hem nog voor me op een tank terwijl hij voorkwam dat de oude communisten een coup pleegden tegen Gorbatsjov", aldus Verhagen. Jeltsin gaf de democratische krachten in de Sovjet-Unie toen een kans en had goed in de gaten dat de dagen van het communisme voorbij waren, aldus de minister.

Verhagen zei zich wel zorgen te maken over recente ontwikkelingen in Rusland: het "hardhandig onderdrukken van demonstraties en de arrestaties van journalisten". "Ik maak me zorgen over de mensenrechten en de persvrijheid in Rusland."

NAVO-secretaris-generaal Jaap de Hoop Scheffer dankte Jeltsin voor de samenwerkingsverdragen tussen Rusland en de NAVO. "Hij liep voorop bij de pogingen om de erfenis van de Koude Oorlog te overwinnen, door een nieuwe relatie te bewerkstelligen tussen Rusland en de NAVO. Deze historische actie om de angsten en stereotypes van het verleden opzij te zetten, werkt vandaag de dag nog door."

Gorbatsjov had maandag naast warme woorden ook kritische kanttekeningen bij het optreden van zijn rivaal. "Hij heeft het land grote diensten bewezen maar ook grote fouten gemaakt. Een tragisch lot", citeerde persbureau Interfax Gorbatsjov. Jeltsin wordt woensdag in Moskou begraven.

(Bron: ANP)