het Wilders-dilemma

Opvatting 1

Als een actualiteitenrubriek als NOVA geen aandacht schenkt aan de provocerende stellingen van Geert Wilders , verzaakt zij haar journalistieke plicht. Niet alleen negeert zij dan de stem en zorgen van ruim een half miljoen kiezers; ook gaat zij voorbij aan een fundamenteel debat in de samenleving. Dat NOVA aan Wilders een podium verschaft, is een onvermijdelijk neveneffect. Het is een gegeven waarmee we geen rekening kunnen houden, want dat leidt tot zelfcensuur. NOVA is er om de openbaarheid te dienen, niets anders.

Opvatting 2

Als NOVA aan de haal gaat met een gefilmd pamflet van Geert Wilders, dient dat geen enkel journalistiek doel. De inhoud (boodschap) is al min of meer bekend, evenals het beoogde effect. Door zijn beelden uit te zenden, verwordt NOVA tot een willoos instrument van een populist die de democratie en de media misbruikt om oorlog tegen de islam te prediken uit naam van de vrijheid. Het voedt alleen maar de angst, de woede en de tegenstellingen die de levensader zijn van de politicus Wilders. Daar geen rekening mee houden, maakt NOVA tot medeplichtige.

Hoe balans te vinden tussen die twee opvattingen? Dat is de vraag waar de serieuze media voor staan. En vooral: waarop ze een antwoord moeten vinden. Dat is moeilijk, want journalisten zijn voor simpele helderheid en maximale openheid zodat ze als vanzelfsprekend neigen naar de opvatting die de meeste (journalistieke) vrijheid biedt. Verantwoordelijkheid nemen voor de neveneffecten zet een rem op die vrijheid. Bovendien: waar begint en waar eindigt die verantwoordelijkheid?

Toch ligt in die liberale opstelling ook een gevaarlijke vorm van gemakzucht op de loer. Het mag geen vrijbrief zijn om mee te dansen op de golven van ieder incident en iedere hype, zonder de ongemakkelijke vraag te hoeven stellen of het bijdraagt aan de hype of aan de stemmenwinst van bijvoorbeeld Wilders of Verdonk. Het gevaar is een ongebreidelde scoringsdrift, die ten koste gaat van de nuance, de journalistieke relevantie en dus uiteindelijk van de serieuze journalistiek zelf.

Als Wilders aankondigt een filmpje te maken, weet (althans vermoedt) iedereen waar dat op uit zal draaien. Het zal een zoveelste aanval zijn op de islam. Dat is net zo voorspelbaar als de reacties die zullen volgen. Niks nieuws. Toch blijkt het moeilijk weerstand te bieden aan de automatische impuls te willen scoren met de beelden; niet omdat ze nieuws bevatten, maar omdat ze impact zullen hebben en aandacht zullen trekken. Ook dat is immers een journalistiek gegeven.

Natuurlijk, door beelden verantwoord te verpakken en van commentaren voorzien, kun je als journalist voorkomen met de standpunten van Wilders (of wie dan ook) te worden geassocieerd. Maar bedrijf je daarmee goede journalistiek? De kans is groot dat de berichtgeving blijft hangen in een herhaling van zetten, die de kijker niets nieuws te bieden heeft en per saldo de tegenstellingen alleen maar bevestigen, en wellicht verscherpen.

Anders gezegd: een rubriek die zichzelf serieus neemt, kan niet blind vertrouwen op journalistieke oerreflexen. Dat voldoet niet, zeker niet in een klimaat waarin elke bedreigde moslim-criticus als een held of zelfs martelaar op het schild wordt gehesen en de toon van het politieke en intellectuele debat wordt bepaald door de compromisloze anti-islam retoriek van de Wildersen en de Ellians.

Als NOVA omstreden Mohammedbeelden laat zien, zoals de Deense cartoons of de homofoto's van Sooreh Hera, is dat geen statement. We doen het niet om moslims te kwetsen of om van de daken te schreeuwen dat de vrijheid van meningsuiting in gevaar is. De reden ze te laten zien, is zuiver journalistiek van aard.

Een actualiteitenrubriek als NOVA heeft de taak om aandacht te besteden aan elke kwestie die onrust of verdeeldheid oproept in de samenleving. En het is moeilijk debatteren als je de foto's, films of tekeningen die in het geding zijn, niet laat zien. Dat je daarmee beelden verspreidt die sommige mensen kwetsen, kan geen reden zijn ze dan maar niet uit te zenden.

Toch dwingen dergelijke neveneffecten wel tot zorgvuldigheid. Een rubriek als NOVA moet zichzelf steeds weer de vraag stellen naar de journalistieke relevantie. Kijkcijfers en scoringsdrift mogen bij die reflectie even geen rol spelen. Dan tellen hogere belangen. Afstand nemen, is dan het parool. En nagaan wat je de kijker inhoudelijk te bieden hebt. Alleen dat levert, als vanzelf, steekhoudende argumenten op tegen het verwijt dat een kwestie of politicus teveel aandacht krijgt.

 

Tags: