Varkens en lippenstift
19 SEP 08
Op YouTube circuleert een filmpje waarin Hillary Clinton zich in minachting omdraait als manlief Bill zijn lippen tuit, om zich vervolgens ostentatief te laten zoenen door Barack Obama. Niets is wat het lijkt in de Amerikaanse politiek. Het zijn verwarrende tijden - niet in de laatste plaats voor Hillary en haar aanhang.
Blanke vrouwen lopen in de VS massaal over van de Democraten naar de Republikeinen, als we een peiling van de Washington Post en ABC mogen geloven. Een maand geleden stonden ze nog in meerderheid achter Barack Obama; nu steunen ze overwegend John McCain - of beter: diens running mate Sarah Palin.
Hoe zuur kunnen de druiven zijn? 2008 lijkt voor Clinton uit te draaien op een annus horribilis. Haar droom van een triomftocht naar het Witte Huis is ontaard in een nachtmerrie waar geen einde lijkt te komen. Nog tandenknarsend van het stof waarin Obama haar liet bijten, moet ze nu machteloos toezien hoe Palin er vandoor gaat met de laatste troef die ze nog in handen had. Weggeblufd door een 'hockey mom' uit het nietige Wasilla, Alaska. Het moet aanvoelen als een diepe vernedering.
Obama heeft intussen reden zich zorgen te maken. Een half jaar lang mocht hij als de belofte van een nieuwe generatie het politieke toneel bestormen. Om plotseling in de coulissen te belanden als publiek en pers een nieuw idool ontdekken. Palin for president. Zo was zijn roep om change nou ook weer niet bedoeld. Zelfs McCain zal zich er wat ongemakkelijk bij voelen, want ook hij verbleekt in het stralende licht van de vrouw die zichzelf omschrijft als een 'pitbull with lipstick'.
Zekerheden lijken niet meer te bestaan in de aanloop naar de presidentsverkiezingen. Dagkoersen bepalen de stemming, die ieder moment om kan slaan. We steken de hand maar direct in eigen boezem, want ook NOVA danst mee op de golven van het moment. Soms tot onze eigen verwarring. De ene dag presenteren we Sarah Palin als een groot risico voor John McCain - omdat ze zou hebben geijverd voor de afscheiding van Alaska. Een dag later melden we dat ze McCain wel eens aan het presidentschap kan helpen, na haar vlammende toespraak op de Republikeinse Conventie.
Wie het circus een weekje volgt door de Amerikaanse ogen van de networks als CNN, ziet hoe pers en politiek elkaar in een wurgende omstrengeling houden. De pers heeft de politiek nodig om de honger aan nieuws te stillen. Elke gerucht, elke bewering is een verhaal. De politiek op haar beurt heeft de pers nodig voor de beeldvorming bij het publiek. Het resultaat is een draaikolk van beelden, berichten en geruchten waaraan niemand kan ontsnappen. Zelfs met hulp van feitenonderzoekers als factcheck.org is het niet meer mogelijk de werkelijkheid van de fantasie te scheiden. Feiten zijn al dan niet verdraaide meningen; meningen zijn al dan niet verdraaide feiten.
Zowel Barack Obama als John McCain beloofden ooit een schone, eerlijke campagne. Daar is bitter weinig van terecht gekomen. De ooit zo onafhankelijke McCain heeft de regie volledig uit handen gegeven aan de partijtijgers die hem ooit bestreden en voert een lastercampagne tegen Obama die zelfs Karl Rove - de godfather van alle spinners - te ver gaat. De discussie gaat inmiddels over de vraag of Sarah Palin door Obama al dan niet is uitgemaakt voor een varken met lippenstift . Veel dieper kan het niveau niet zakken.
De gevolgen zijn moeilijk te overzien. De spartelende kiezer, wanhopig op zoek naar houvast, keert het circus de rug toe of grijpt de hand van de eerste de beste reddende engel die zich aandient. Zo kan het gebeuren dat Sarah Palin plotseling op het schild wordt gehesen door zowel christelijke conservatieven als politiek dakloze vrouwen uit het kamp van Hillary Clinton.
Ze is dan wel moeder, maar tenminste principieel tegen abortus. Ze is dan wel tegen abortus, maar tenminste een sterke vrouw. Geen wonder dat de Republikeinen onmiddellijk aan de haal gingen met een quote van Joe Biden, Obama's running mate, die verklaarde dat Hillary Clinton betere papieren heeft voor het vice-presidentschap dan hij. Koren op de molen van womenforsarahpalin.com.
Sarah Palin for (vice)president? Je zou bijna denken dat de race is gelopen. Obama lijkt geen schim meer van de belofte die hij ooit was. Ook hij is in de greep van de partijstrategen, die er alles aan doen hem neer te zetten als een man van het midden. De roep om change heeft klinkt steeds holler in een campagne die vooral Joe Sixpack moet overtuigen van zijn gematigde opvattingen en vaderlandslievende bedoelingen.
Obama's opkomst was mede te danken aan de toenemende weerzin tegen George Bush en de oorlog in Irak, maar die weerzin lijkt inmiddels plaats te maken voor diepe bezorgdheid over de financiele crisis. Om het met Bill Clinton in de campagne van 1992 te zeggen: It's the economy, stupid! Het gevolg is dat de campagnes van Obama en McCain qua inhoud steeds meer op elkaar gaan lijken.
En toch: morgen kan alles weer anders zijn. Niet met de economie - dat blijft voorlopig tobben - maar wel met Palin en Obama. De spectaculaire lancering van Palin heeft de Republikeinse campagne nieuw momentum gegeven, maar het nieuwtje zal er snel af zijn. Ze zal ook nog wat vuurproeven moeten doorstaan, zoals het debat met Joe Biden die zonder twijfel haar naïviteit op internationaal gebied zal willen blootleggen. Vooralsnog is Palin niet meer dan een tactische meesterzet -of zo u wilt wanhoopszet- van de Republikeinen. Een pion in het spel om de macht waarin alles is toegestaan.
Volgende week al zullen de camera's weer volledig zijn gericht op de twee hoofdpersonen, als Obama en McCain elkaar op 26 september treffen voor het eerste debat in een reeks van drie. Pas na 4 november zullen we weten of Palin meer is dan een eensdagsvlieg. Of McCain en Obama nog iets van hun oorspronkelijke beloften kunnen waarmaken. En of Hillary Clinton definitief in de vergetelheid geraakt. Om over Bill maar te zwijgen. Hij moet maar denken: je kunt niet alles geloven wat je op de televisie ziet.