Het IJzeren Gordijn (2): Kippenvel en natte voeten

Hoewel er niet veel meer over is van wat ooit het IJzeren Gordijn heette, is de onverbiddelijke grens ineens weer springlevend. Niet alleen door de stukjes muur, het oude prikkeldraad, de verwaarloosde wachttorens en de aftandse afrastering. Maar vooral ook door de verhalen van de mensen die deze genadeloze grens hebben overleefd.

Wegrestaurant Checkpoint Harry

IJzeren kruis
Ineens staan we in de stromende regen bij een drie meter hoog ijzeren kruis. Midden in de bossen. Naast het kruis staan Lothar Lienicke en Gerd Rezak. Bij hen staat het regenwater, net als bij ons, allang in de schoenen of stroomt het tappelings achter de kraag over de rug. Zowel de NOVA-ploeg als onze gesprekspartners zijn doorweekt. Maar het verhaal van vandaag is te interessant om te onderbreken. Bij Lienicke staat het water na een tijdje ook in de ogen.


Lothar Lienicke en Gerd Rezak bij het kruis

Moordcommando's
Hier, midden in het bos, zag hij in de nacht van 30 april op 1 mei 1976 hoe zijn vriend Michael Gartenschlaeger door Oostduitse moordcommando's werd geëxecuteerd, hoewel hij op Westduits grondgebied stond. 120 kogels doorzeefden het jonge lichaam. We proberen het leven van Gartenschlaeger voor de NOVA-kijkers vast te leggen. Want zijn dood staat niet alleen symbool voor de ellende die zo'n IJzeren Gordijn veertig jaar lang heeft veroorzaakt, maar voor zijn hele leven. 

Rockmuziek
Al op zijn 17e voelde hij zich opgesloten in het dorpje Strausberg in de DDR. Toen in 1961 de muur werd gebouwd, werd de jonge Michael opstandig. Hij wil naar West-Berlijn kunnen om rockmuziek te horen. Hij wil vrij zijn om te gaan waar hij wil. Uit boosheid schrijft hij met een groepje jongens boze teksten op muren: 'weg met de DDR' en 'Dood aan de Partij'.

Levenslang
Niet lang na de bouw van de muur wordt hij met zijn vrienden ter dood veroordeeld. Een genadige rechter maakt daar levenslang van. In de DDR zitten de gevangenissen vol met mensen die zich in hun eigen land opgesloten voelen. Gelukkig begint buurland West-Duitsland deze mensen vrij te kopen. Michael Gartenschlaeger is met zijn vrienden een van de eersten.


Cameraman Peter Havermans bij het kruis

Executie
Maar ook in West-Duitsland blijft hij tegen de onrechtsstaat vechten. Hij gaat vrienden uit de DDR in zijn auto over de grens smokkelen en eigenlijk wil hij het liefst zelf het IJzeren Gordijn afbreken. Op één van zijn nachtelijke pogingen om aan de grens een van de booby traps te demonteren, wordt hij dooor speciale commando's geëxecuteerd.

Checkpoint Harry
Lothar Lienicke vertelt ons het verhaal alsof het gisteren gebeurde. Kippenvel en natte voeten. Een paar kilometer verderop, op Oostduits grondgebied, vinden we een restaurant-eigenaar die het verhaal van de geëxecuteerde jonge Gartenschlaeger in het bos alleen in de krant gelezen heeft nadat de grens open was. Hij had zelf nooit de neiging tegen de DDR te vechten. Sterker nog: twintig jaar na de val van de muur beheert hij met eigen middelen de laatst overgebleven wachttoren aan de voormalige grens. Aan het interieur heeft hij niks veranderd. Aan de gevel prijkt inmiddels de naam van zijn wegrestaurantje: Checkpoint Harry. Waar doet ons die naam aan denken?

Gartenschlaeger zou er geen Soljanka hebben besteld. Hij was er met een boog omheen gereden. Hij ging trouwens toch liever naar Amsterdam hebben we gehoord.

Lees ook het eerste blog van Dieuwke van Ooij.

Tags:

NOVA's zomerserie,

IJzeren Gordijn