Dit is het NOVA-archief. Vind en bekijk de NOVA-reportages, dossiers, en opinie-artikelen.

Vallende sterren

1 OKT 09

Wat hebben Roman Polanski, Ab Osterhaus en Jack Spijkerman met elkaar gemeen?


Eigenlijk niets.

Maar ze worstelen wel alle drie, op zo'n beetje hetzelfde moment, met een beschadigd imago. En met de meedogenloze keerzijde van de publieke roem.

Spijkerman
Over Spijkerman kunnen we kort zijn. Hij is eigenlijk nooit hersteld van zijn geflopte avonturen bij het commerciële Talpa. RTL heeft hem nu weer op het paard gezet, met het programma 'Wat vindt Nederland', maar het is nu ook erop of eronder. Spijkerman is op scherp gezet door producent John de Mol met de volgende woorden. "Zo'n programma om half tien op de zaterdagavond bij RTL4, dat moet minstens een 1 met zes nullen opleveren. Met alles eronder ben ik niet tevreden".

De eerste aflevering haalde die norm, zij het maar net, met 1.047.000 kijkers. Opluchting alom. Maar de feestvreugde is alweer verstomd. De kijkcijfers zijn inmiddels gezakt tot onder de gevarengrens: van 924.000 naar 813.000 afgelopen zaterdag. Voor de kijkers is het nieuwtje er kennelijk al weer af. Sneu voor Jack, die zijn vlucht uit de Vara-stal duur heeft moeten bekopen. Van gevierd mediaster tot lijdend voorwerp in de Koefnoen-persiflages die hij zelf ooit introduceerde. Het kan snel gaan.

Osterhaus
Ab Osterhaus dan. Al jaren een parmantige verschijning in de media met zijn sombere waarschuwingen over pandemische virussen die dood en verderf zullen zaaien onder de mensheid. Sinds de wat paniekerige reacties afgelopen zomer op de Mexicaanse griep die de wereld zou treffen, is het een beetje gedaan met zijn autoriteit als koning der virologen. Niet alleen bij het publiek verliest hij snel aan geloofwaardigheid, ook collega-wetenschappers hakken flink op hem in, met als laatste in de rij de Utrechtse microbioloog Miguel Ekkelenkamp. In een vlammend NRC-opiniestuk schildert hij Osterhaus als kwade genius achter de aanschaf van miljoenen vaccins door minister Klink (volksgezondheid), die hij verantwoordelijk houdt voor verspilling van misschien wel een half miljard aan belastinggeld.

Verwijt
Dat zijn geen kinderachtige verwijten, waar een nog schadelijker suggestie schuil gaat: Osterhaus zou persoonlijk baat hebben bij de viruspaniek door zijn banden met Viroclinics - een bedrijfje dat in opdracht van geneesmiddelenfabrikanten onderzoekswerk verricht. Het VPRO-programma Argos wijdde afgelopen er zaterdag een uitzending aan, en dat was voldoende voor de PVV om onmiddellijk het ontslag van Osterhaus te eisen en een spoeddebat met minister Klink aan te vragen.

Cent
Osterhaus en zijn werkgever, de Erasmus Universiteit in Rotterdam, komen tijd tekort om alle beschuldigingen te weerleggen. De vraag is of ze daar ooit in zullen slagen. Osterhaus beweert bij hoog en bij laag dat zijn werk voor Viroclinics hem geen cent oplevert, maar dat valt moeilijk te rijmen met de woorden van bestuursvoorzitter Anton Westerlaken van het Erasmus Medisch Centrum die voor de Argos-microfoon verklaarde te hopen dat Osterhaus schatrijk wordt van zijn aandeel Viroclinics, omdat de grootste aandeelhouder, het Erasmus MC, daar flink garen bij zou spinnen. "Dan hebben wij immens veel geld om prachtig onderzoek, goede patiëntenzorg en uitstekend onderwijs te leveren."

Hand in eigen boezem
Opmerkelijk is al die plotselinge opwinding rond Osterhaus wel. Er is geen sprake van nieuwe onthullingen. De banden tussen Osterhaus en Viroclinics zijn al jaren bekend. De epidemioloog Luc Bonneux schamperde in januari 2008 al in het artsenblad Medisch Contact op de "te ondernemende universiteit" in het algemeen en Ab Osterhaus ("de grootste vriend van de pandemie") in het bijzonder. Ook Ekkelenberg bericht al geruime tijd kritisch over Osterhaus. In 2007 heeft de Gezondheidsraad, het belangrijkste adviesorgaan van minister Klink, de rol van Osterhaus al teruggedrongen vanwege zijn belang in Viroclinics.
Dat alles is nog geen reden Osterhaus af te voeren als een charlatan die alleen zijn eigen belangen dient; wel om zijn woorden zorgvuldig te wegen en te toetsen. Hier past hier ook een hand in eigen boezem van de media die soms wat al te gretig en kritiekloos aan de haal zijn gegaan met zijn doemscenario's.

Polanski
Tenslotte Roman Polanski, hoofdrolspeler in zijn eigen tragedie. Zijn leven lang al op de vlucht voor de spoken uit zijn verleden. Slachtoffer van de holocaust. Getuige van Charles Mansons slachtpartij op Sharon Tate - zijn eigen, hoogzwangere vrouw. En dader in een bizar seksmisdrijf met een 13-jarig meisje. Niemand dan hij weet beter hoe dicht roem en verguizing bij elkaar liggen. Twee jaar geleden kreeg hij nog een Oscar voor The Pianist, waarmee hij zijn getuigenis aflegde over de holocaust. Nu is hij opgepakt voor de inmiddels dertig jaar oude zedenzaak, die hem sinds zijn vlucht uit de Verenigde Staten achtervolgt.

Vragen
Er valt veel over op te merken. Dat Polanski schuldig is aan misbruik van een 13-jarige staat buiten kijf - dat heeft hij zelfs bekend. Vast staat ook dat hij daar de rest van zijn leven voor moet boeten, al is het maar omdat hij zich nergens in anonimiteit kan vertonen. Duidelijk is verder dat Polanski een regeling heeft getroffen met het inmiddels 46-jarige slachtoffer dat geen enkele behoefte meer heeft aan zijn vervolging, zoals ze in 2003 al duidelijk maakte bij Larry King (CNN). Dat roept ook vragen op. Vragen over de rol van de inmiddels overleden rechter die destijds,in 1977, plotseling geen genoegen wilde nemen met een schikking die hij aanvankelijk accepteerde. Vragen over de redenen van de Amerikanen om, nu nog, om zijn uitlevering te vragen. En vragen over de Zwitsers, die besloten de nu 76-jarige Polanski op te pakken. Vragen die wellicht nooit allemaal worden beantwoord.

Toekomst en verleden
Het is niet moeilijk om met Polanski mee te voelen, los van de vraag of hij alsnog voor de rechter moet verschijnen. Dan kun je maar beter Jack Spijkerman zijn. Die weet zaterdag weer precies hoe hij er voor staat, en kan blijmoedig verder met of zonder steun van het publiek. Of Ab Osterhaus, die als het meezit ooit zijn roem kan inruilen voor rijkdom. Zij hebben nog onbelaste toekomst; Polanski alleen een belast verleden.

Tags:
hoofdredactioneel commentaar
 

Extra Informatie

  •  
  •  

Het NOVA Archief

Vind en bekijk de reportages die zijn uitgezonden in NOVA in het NOVA-archief.

NOVA Archief