Politiek Den Haag nog lang niet uitgebroed

Het is tandenknarsen voor de parlementaire pers, dezer dagen. Ergens rond het Binnenhof sleutelt de paarse dubbeltandem Rutte-Pechtold & Cohen-Halsema in twitterstilte aan een kabinet, dat Nederland uit de grootste na-oorlogse crisis moet loodsen. 

De buitenwereld moet het doen met schaarse verklaringen van de bemiddelaars Wallage en Rosenthal, die hooguit iets te melden hebben over de sfeer (die natuurlijk goed is) en de vorderingen (die er natuurlijk zijn, al vallen er nog lastige-maar-niet-nader-te-noemen hindernissen te nemen).

Ongezouten meningen
De onderhandelaars zelf houden hun kaken stijf op elkaar, in de wetenschap dat elke uitspraak kan leiden tot speculaties, misverstanden en ergernissen die het broedproces alleen maar kunnen verstoren. De media moeten zich behelpen met randverschijnselen als peilingen naar de stemming onder het kiezersvolk en ongezouten meningen van relatieve buitenstaanders die in de eieren van Paars Plus niet meer zien dan een onverteerbaar hapje.

Minachting
Menig opinionleader kan de verleiding niet weerstaan het Haagse pantomimespel af te doen als een rituele dans van de politieke elite, die de kiezer buitenspel zet. Her en der wordt er schande van gesproken: de paarse formatiebalts zou geen recht doen aan de verkiezingsuitslag, die per slot van rekening maar twee grote winnaars liet zien, de PVV en de VVD. Voeg daarbij het gegeven dat, volgens een peiling van Maurice de Hond, een grote meerderheid van VVD-kiezers niets ziet in paars plus en liever in zee gaat met CDA en PVV en je zou zomaar tot de conclusie kunnen komen dat hier sprake is van minachting van de kiezer.

Cordon sanitaire
Vanzelfsprekend is dit de kaart die Geert Wilders speelt. Dat hij nu al lijkt uitgerangeerd, beschouwt hij als het bewijs van een cordon sanitaire rond zijn partij. Niet alleen paars is daarbij de vijand; ook het CDA zit in het complot. Die partij weigerde immers met de PVV te onderhandelen als Wilders niet eerst en onvoorwaardelijk enkele principiële geschilpunten inlevert.

Elite van industriëlen
Naast de Haagse elite -waar Wilders zelf uit voortkomt, maar dat terzijde- is er bovendien de elite van industriëlen, die zich keert tegen zijn PVV, althans volgens een onderzoek in NRC Handelsblad. 37 procent van de grote bedrijven ziet een coalitie van VVD, PvdA, Groenlinks en D66 als de meest wenselijke uit economisch oogpunt. Een kabinet van VVD, PVV en CDA kreeg niet meer dan 21 procent van de ondernemersstemmen.

Directe uitnodiging
Van een complot, of een cordon sanitaire, is evenwel geen sprake. Die ballon is doorgeprikt met de directe uitnodiging van VVD-leider Rutte aan het adres van de PVV. Wilders ging er niet op in, formeel omdat onderhandelingen zonder deelname van het CDA niet kunnen leiden tot een meerderheidskabinet en dus geen zin hebben. Maar hij liet zo wel de kans lopen een akkoord te sluiten met Rutte en de druk op het CDA op te voeren.

Paars Plus
Kennelijk ziet Wilders meer heil in een andere strategie. Door zijn weigering met Rutte de onderhandelingen aan te gaan, heeft hij de VVD in de hoek van Paars Plus gedreven. Want, zoals informateur Tjeenk Willink constateerde: binnen de overgebleven mogelijkheden is dat de enige die enigszins recht doet aan de verkiezingsuitslag.

Bezuinigingen
Daar staat tegenover dat de standpunten van vooral VVD en PvdA ver uiteen liggen. Anders dan in de vorige paarse periode -de voorspoedjaren '90- legt de noodzaak tot bezuinigen de verschillen tussen de partijen ditmaal genadeloos bloot. Zelfs als die op papier te overbruggen zijn, dan nog is de vraag hoelang Paars Plus stand zal houden. Het conflict zal in de vierpartijencoalitie permanent op de loer liggen.

Alternatieven
Virtueel is Paars Plus de meerderheid van de stemmen al weer kwijt, vooral doordat teleurgestelde VVD-stemmers in de peilingen massaal overlopen naar de PVV. Wilders hoeft dus alleen maar af te wachten. Als de onderhandelingen met Paars mislukken, moet Rutte opnieuw te biecht bij PVV en CDA. Lukken ze wel, dan staat Wilders klaar om bij de eerstvolgende verkiezingen de winst te incasseren. Er is nog wel een alternatief –een coalitie van VVD, PvdA en CDA- maar zo’n breed middenkabinet, met twee partijen die bij de verkiezingen (zwaar) hebben verloren, is voor geen van de partijen een aantrekkelijk vooruitzicht.

Niet te benijden
Het leidt allemaal tot de vaststelling dat Mark Rutte niet te benijden valt. De grote winnaar van de verkiezingen, lijkt alleen maar te kunnen verliezen. Al is er natuurlijk nog een scenario denkbaar, hoe onwaarschijnlijk ook: Paars Plus komt er niet alleen, maar krijgt zelfs de wind mee - met dank aan een onverwachte economische opleving.

Opportunisme en onmacht
De VVD zal er niet op gokken. Welke eieren Rutte ook kiest voor zijn geld, van goud zullen ze voorlopig niet zijn. Om die reden sturen de paarse partijen aan op een regeerakkoord waarin het aantal dwingende afspraken tot een minimum wordt beperkt. Dat schept ruimte voor profilering in de Tweede Kamer en moet voorkomen dat elke tegenstelling meteen leidt tot een vertrouwensbreuk of kabinetscrisis. Maar die medaille heeft ook en andere kant: het risico dat Den Haag ten prooi valt aan politiek opportunisme en bestuurlijke onmacht.

Twitterstilte of niet; het zijn spannende tijden, ook voor de parlementaire pers. Politiek Den Haag is nog lang niet uitgebroed.

Tags:

Paars-plus,

formatie,

VVD,

PvdA,

GroenLinks,

D66,

Hoofdredactioneel commentaar,

13 juli 2010