vinger aan de polls
21 OKT 06
Het zal u misschien verrassen, maar de SP blijkt de meest populistische politieke partij, gevolgd door Nederland Transparant en de Partij voor de Dieren.
Daarna komen Wilders en het CDA en nog wat lager op de populistische ladder vinden we de PvdA en Fortuyn, voorheen de LPF. Het minst populistisch zijn GroenLinks, D66, SGP, EenNL, ChristenUnie en - helemaal onderaan - de VVD.
Hoe we dat weten? Het is de uitkomst van een simpel onderzoekje met behulp van www.stemwijzer.nl, dat iedereen kan uitvoeren. Als je alle meerderheidsantwoorden tot nu toe invult, komt dit rijtje eruit als resultaat.
Moeten we het serieus nemen? Tsja: het fundament is gelegd door ruim 600.000* landgenoten die inmiddels de Stemwijzer hebben geraadpleegd. Maar dat zegt natuurlijk niks. Met vervuilers, zoals lieden die de stemwijzer misbruiken voor dit soort onderzoekjes, is bijvoorbeeld geen rekening gehouden.
Sommige thema's blijven in de stemwijzer onderbelicht - zoals het milieu. Ook zijn de uitkomsten niet gewogen: het antwoord op de vraag naar het EU-lidmaatschap van Turkije weegt even zwaar als als het antwoord op de vraag of de Mavo weer een aparte school moet worden.
Het is dus levensgevaarlijk om conclusies te verbinden aan de uitkomst. Wie beweert dat het CDA populistischer is dan de VVD, of de PvdA populistischer dan EenNL, zal met sterkere bewijzen moeten komen.
Als de uitkomst al iets bewijst, dan is het dat de politieke partijen zich bij het opstellen van hun verkiezingsprogramma niet teveel laten leiden door de mening van de gemiddelde kiezer. Gelukkig maar, want dan zou er al gauw niets meer te kiezen zijn.
De conclusie kan ook zijn dat andere factoren - zoals het imago van de partij of de populariteit van de lijsttrekker, voor de kiezer belangrijker zijn dan het partijprogramma of op z'n minst even zwaar wegen. Dat verklaart ook waarom zovelen die de stemwijzer raadplegen uitkomen op een andere partij dan ze zouden wensen.
Toch zou je verwachten dat juist politieke partijen willen weten wat er speelt onder de bevolking, zeker na de ervaringen in 2002 toen Pim Fortuyn de onvrede van 'de straat' over 'de staat' aan het licht bracht. Sindsdien is het pollen en peilen van de bevolking een nationaal gezelschapsspel, waar iedereen zich aan bezondigt.
Er gaat geen dag voorbij of u kunt uw mening wel ergens kwijt. De NCRV heeft er met stand.nl zelfs een dagelijks radioprogramma voor in het leven geroepen. En niet alleen de media peilen er op los, ook het bedrijfsleven doet dat. Een onderzoeksbureau als Motivaction verdient een aardige boterham aan het meten van klantvriendelijkheid, merkbekendheid, bedrijfsimago en klanttevredenheid. En als u een bankrekening opent, is de kans groot dat u de volgende dag een vragenlijst krijgt voorgelegd over de kwaliteit van de dienstverlening.
Het is meer dan een trend; er is sprake van professionalisering van de opiniepeiling. Waarom zou de politiek zich er aan onttrekken? Zeker, politieke partijen nemen de bewegingen van kiezer serieus. Ze leggen hun oor meer dan vroeger te luisteren, lonken naar de allang niet meer zwijgende meerderheid, volgen mediatrainingen alsof hun leven er van afhangt, halen de scherpe kantjes van hun voorstellen en passen elk middel toe om hun boodschap zo positief mogelijk te verkopen.
Het leidt onvermijdelijk tot vervaging van de inhoudelijke verschillen. De stijl van de leider krijgt meer gewicht dan zijn boodschap. Maar toch: er zijn grenzen. Als alle partijen zich richten op de grootste gemene deler, verliezen ze hun bestaansrecht. En daar schiet niemand wat mee op.
Het land valt nu eenmaal moeilijk in te richten aan de hand van opiniepeilingen. Dat opent de weg naar meerderheidsbesluiten die geen rekening houden met de minderheid, naar onverantwoorde keuzes en naar manipulatie van de besluitvorming.
Een politieke partij hoeft niet iedereen te behagen, en kan zich vooral richten op het eigen electoraat. De compromissen komen later wel, bij de coalitiebesprekingen. Het peilen van de publieke opinie moet de politiek maar aan anderen overlaten. Behalve op 22 november.
* Nog eens 750.000 raadplegingen later is de stand anders. De notering van Nederland Transparant blijft onveranderd hoog op de populisme-schaal, maar de SP is flink gezakt - naar de vijfde plaats - en staat nu achter Nawijn, Wilders en het CDA. PvdA, SGP en Fortuyn (LPF) staan in de middenmoot. Helemaal onderaan nog steeds de VVD, vlak achter Groenlinks dat ook flink afwijkt van de meerderheidsantwoorden in de stemwijzer. Chistenunie en D66 bevinden zich ook in de staartgroep met een negatieve score.