Dit is het NOVA-archief. Vind en bekijk de NOVA-reportages, dossiers, en opinie-artikelen.

Hoofdredactioneel commentaar - Bush en Irak: op weg naar het einde

17 NOV 06

Er zijn verkiezingen die je niet wilt winnen. In de Verenigde Staten hebben de Democraten de meerderheid in zowel de Senaat als het Huis van afgevaardigden heroverd op de Republikeinen, maar de prijs is dat ze zijn opgescheept met een onmogelijke erfenis:

De Democraten moeten nu, in opdracht van de kiezer, verantwoordelijkheid dragen voor de onoplosbare problemen van George W. Bush, terwijl de echte buit - het presidentschap - nog niet binnen is.

Ze moeten helpen een uitweg te vinden, en zullen tegelijkertijd de positie van Bush verder willen verzwakken. Diens offer - het ontslag van defensieminister Donald Rumsfeld - is voor de Democraten slechts een voorafje dat smaakt naar meer.

Irak is al gekenschetst als het Vietnam van Bush, maar die vergelijking gaat mank. In Vietnam stond een kant-en-klaar regime paraat om de boel over te nemen toen de Amerikaanse troepen zich terugtrokken; weggaan uit Irak betekent totale chaos en anarchie - voor zover die er nu al niet is.

Dat het mis gaat in Irak is zelfs voor de meest geharnaste Bush-aanhanger duidelijk. De feiten liegen er niet om: ontvoeringen zijn aan de orde van de dag; in en buiten de gevangenissen wordt meer gemarteld dan onder Saddam Hoessein en het sektarisch geweld tussen soennieten en sjiieten eist een steeds hogere tol. Alleen al in Bagdad liep het aantal doden afgelopen maand op tot 1600. Een half miljoen mensen is op de vlucht als gevolg van paramilitaire zuiveringsacties.

Tegen de spiraal van geweld lijkt geen kruid gewassen. In augustus was er even een pas op de plaats nadat Bush nog meer militairen het land inzond, maar sindsdien is de situatie in hoog tempo verslechterd. De VN spreekt al enige tijd van een 'acute humanitaire crisis', waarbij vooral de situatie voor vrouwen, kinderen en minderheden alarmerend is.

Ook hulpverleners moeten het ontgelden. Grote delen van Baghdad zijn al niet meer toegankelijk voor de VN en dat geldt ook voor de westelijke provincie Al-Anbar. Relatief rustig is het alleen in het Koerdische noorden en het dunbevolkte Al Muthanna - de enige provincie waar het gezag inmiddels is overgedragen aan de Iraakse veiligheidstroepen.

Bush weet het inmiddels ook niet meer, en heeft de hulp ingeroepen van een door zowel Democraten als Republikeinen gedragen commissie onder leiding van een oude vriend van zijn vader: James Baker III. Hij moet, samen met de Democratische oud-senator Lee Hamilton, een uitweg bedenken. Zo'n commissie heeft twee voordelen: ze leidt direct de aandacht af van Bush zelf en kan bovendien voorstellen doen die de president niet meer voor z'n rekening kan nemen. Praten met Iran bijvoorbeeld. En Syrië. Twee buurlanden van Irak die door Bush in de hoek zijn gezet als 'schurkenstaten' waarmee niet te praten valt.

De signalen dat het die kant op gaat zijn overduidelijk. Tony Blair heeft de gedachte van diplomatiek overleg met Teheran en Damascus al geopperd, en ook de reactie van Bush spreekt boekdelen: hij sluit gesprekken niet uit, al voegt hij er onmiddelijk aan toe dat Iran dan eerst moet stoppen met z'n nucleaire programma en Syrië ophoudt terroristen te sponsoren in Libanon, Irak en de Palestijnse gebieden. Iran en Syrië wachten intussen af, in de wetenschap dat Bush steeds minder in de positie is om eisen te stellen.

In ruil voor hun medewerking zullen ze zelf komen met een paar voorwaarden. Zo zal Syrië, als de tijd er rijp voor is, vragen om teruggave van de Golanhoogvlakte en een oplossing van het Palestijnse vraagstuk. Dat laatste staat ook op de agenda van Tony Blair, maar Bush durft vooralsnog zijn vingers niet te branden aan kritiek op Israël. Dat heeft direct te maken met zijn evangelistische achterban, die het steunen van Israël beschouwt als een directe opdracht van de Allerhoogste.

De oplossing van het Palestijns-Israelische conflict is in beginsel simpel: die ligt al opgesloten in VN-resoluties die de Palestijnen het recht geven op hun eigen territorium. In Irak ligt dat ingewikkelder, al kan het daar wel eens dezelfde kant opgaan. De weg is al gewezen door Ralph Peters, gepensioneerd inlichtingenman van de Amerikaanse strijdkrachten en columnist in The New Yorker. Hij trok in augustus de aandacht met een artikel in het militaire vakblad The Armed Forces, waarin hij onder de kop 'blood borders' pleit voor een volledige herindeling van het Midden Oosten langs ethnische scheidslijnen - te beginnen in Irak. Het land valt in zijn voorstel uiteen in drie delen: Koerdistan in het noorden, een sjiietische natie in het zuiden en soennitisch Irak in het centrum.



Peters - een pragmaticus van de harde lijn - rekent in zijn omstreden blauwdruk af met wat hij ziet als de desastreuze erfenis van Europees kolonialisme in het Midden Oosten. De huidige grenzen, nogal willekeurig getrokken door de Britten en de Fransen, staan volgens hem garant voor een regio die een broedplaats van anarchie, etnisch geweld en terrorisme zal blijven. Ethnische zuivering werkt, is zijn cynische vaststelling. En hij wijst er en passant op dat de koerden de grootste ethnische groepering vormen zonder eigen staat.



De vraag is of zijn plan ooit verder zal komen dan de tekentafel. Zo staan Turkije, Iran en Syrië vast niet te wachten op een vrije Koerdische republiek. Lastig, als je Iraks buurlanden bij een oplossing wilt betrekken. Toch is een opdeling van Irak alles behalve uitgesloten. Nu alle ogen zijn gericht op James Baker, is het nuttig een interview terug te halen uit 2001, vlak voor de Amerikaanse inval in Irak. Terugblikkend op de Golfoorlog in 1990 - hij was toen minister van buitenlandse zaken - zegt Baker voor de camera's van PBS: "Als Saddam zou zijn afgezet in de opstand die volgde op de Golfoorlog, dan was het land - denk ik persoonlijk - uiteengevallen in een Koerdisch noorden, een sjiietisch zuiden en een sunnitisch centrum."

Baker sprak in 2001 in de verleden tijd. Vijf jaar later klinken zijn woorden profetisch.

Tags:
hoofdredactioneel,
commentaar,
wim,
fortuyn,
17,
november,
2006
 

Extra Informatie

  •  
  •  

Het NOVA Archief

Vind en bekijk de reportages die zijn uitgezonden in NOVA in het NOVA-archief.

NOVA Archief