Pinochet
13 DEC 06
De wijze waarop NOVA stilstond bij de dood van de Chileense dictator Pinochet is sommige kijkers in het verkeerde keelgat geschoten.
Het voornaamste verwijt luidt dat een persoonlijke vriend van Pinochet alle ruimte kreeg om kritiekloos zijn zegje te doen. In plaats daarvan hadden we ons moeten houden bij de zwarte feiten achter het totalitaire bewind van Pinochet of bij de duistere rol van de Amerikanen op de achtergrond. Dat hebben we niet gedaan. En wel op grond van de volgende overwegingen.
De feiten zijn bekend en onweersproken als het gaat om Pinochet: de staatsgreep, de 3000 doden en verdwijningen, de martelingen, het verbieden van politieke partijen en vrije pers - het spreekt allemaal voor zich. Ook de rol van de Amerikanen bij de staatsgreep is lang en breed bekend. Het is allemaal gedocumenteerd in een groot aantal bronnen, die voor een ieder toegankelijk zijn. Ook NOVA heeft daar in het verleden aandacht aan besteed.
We zouden in onze taak tekortschieten als we zouden blijven steken in die feiten en de simpele veroordeling daarvan - zeker op een dag dat de voltallige pers terugblikt op de staatsgreep en de al vaak benadrukte gruwelijkheden. We hebben de aanvulling gezocht in twee onderbelicht gebleven feiten, namelijk dat de junta zijn almacht heeft gebruikt voor uitvoeren van een kapitalistisch experiment en het gegeven dat Pinochet een grote groep aanhangers heeft die de offers misschien niet goedpraat, maar wel relativeert en voor een deel rechtvaardigt - juist vanwege de resultaten van dat experiment.
Wat de kijker daar ook van moge vinden; de Pinochettisten vertegenwoordigen een denkwereld die Chili 17 jaar lang heeft gedicteerd en wij achten het onze taak daarin inzicht te bieden. In Nederland is geen betere vertolker van dat gedachtengoed te vinden dan Peter Schaad - niet alleen leerde hij Pinochet persoonlijk kennen; ook was hij ondernemer in Chili in de beginjaren van diens regime. Dat we Schaad de ruimte geven wil niet zeggen dat we zijn mening delen; het betekent dat we zijn opvattingen relevant genoeg vinden om er kennis van te nemen.
De aanname dat Schaad niet kritisch is ondervraagd of onweersproken blijft, is onjuist. Maar als hij zegt 3000 doden en 17 jaar onderdrukking een verantwoorde schadepost te vinden, dan komt het niet aan op doorvragen maar op een oordeel of die afweging abject is of niet. Dat geldt ook voor zijn overtuiging dat niet ieder land (en volk) gebaat is bij democratie. En voor dat oordeel heeft de kijker ons niet nodig.
NOVA is er uiteindelijk om te informeren; niet om te getuigen. De impliciete opvatting van sommige briefschrijvers dat we de kijker maar op verkeerde ideeën brengen door mensen als Schaad aan het woord te laten, kunnen we niet serieus nemen. Aan bevoogding van het kijkerspubliek doen we niet mee, ook al omdat dat zomaar kan leiden tot vormen van zelfcensuur die haaks staan op onze informerende taak.
Tot slot: tegenover Schaad staat de Chileen Bincho Alarcon, die niet alleen duidelijk is in zijn veroordeling van Pinochet, maar ook heldere vraagtekens en nuances plaatst bij de welvaart die de junta Chili heeft gebracht met het kapitalistische experiment en vooral bij wijze waarop dat is gebeurd: namelijk door alle critici de mond te snoeren. Om zijn opvattingen goed voor het voetlicht te brengen, hebben we besloten Alarcon te ondertitelen. Sommige kijkers ervaren dat kennelijk als denigrerend. Maar dat Alarcon minder goed Nederlands spreekt kan toch moeilijk reden zijn minder gewicht te hechten aan zijn woorden.