politieke incidenten
21 SEP 07
Het politieke seizoen is nog niet begonnen of we hebben de eerste incidenten alweer achter de rug.
Eerst was er Geert Wilders, die minister Vogelaar 'knettergek' verklaarde omdat ze filosofeerde over een christelijk-joods-islamitsche cultuur in Nederland. Tijdens een debat dat had moeten gaan over een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid greep hij zijn kans, om vervolgens glimlachend toe te zien hoe de rest van de Kamer over hem heenviel. En dat alles onder het oog van televisiekijkend Nederland.
Punt gemaakt.
Vervolgens was er natuurlijk de breuk tussen Rita Verdonk en de VVD-fractie, die de volle aandacht trok en een voorlopig einde vond in een PR-dagje van het verstoten Kamerlid. Alleen bij NOVA kwam ze niet langs. Deze rubriek moest het doen met tweedehands beelden van 1Vandaag, dat Verdonk alleen kon krijgen onder de voorwaarde dat de beelden aan iedereen beschikbaar werden gesteld.
Ei gelegd.
Beide incidenten tonen maar weer eens aan dat politiek en (televisie)journalistiek een gevaarlijke tango dansen, die niet alleen de aandacht afleidt van de inhoud, maar ook ten koste kan gaan van het debat over die inhoud en uiteindelijk van de inhoud zelf. De lijst van voorbeelden die dat aantonen is lang.
Het begon ooit met het beroemde televisiedebat televisiedebat tussen de presidentskandidaten Nixon en Kennedy, in 1960. Kennedy won. Niet omdat hij een beter verhaal had, maar omdat hij frisser en energieker oogde naast de vermoeide en zwetende Nixon - opmerkelijk genoeg wel winnaar volgens het radiopubliek.
Sindsdien is er sprake van een haat-liefde-verhouding tussen camera en politicus. Niemand kan bewijzen dat politici als Reagan, Blair of Berlusconi zonder televisie niet aan de macht waren gekomen, maar niemand zal tegenspreken dat het beeld je kan maken (Fortuyn), breken (Melkert) of maken en breken (Verdonk).
Dus is het van belang zoveel mogelijk zelf de regie ter hand te nemen, met als gevolg dat in het spoor van de politicus een PR-industrie is ontstaan die voortdurend de temperatuur van de samenleving peilt, pakkende one-liners aandraagt, en waakt over het uiterlijk en uitstraling van de politieke leider.
Als het even kan zit de politicus zelf aan de knoppen. In Rusland regisseert Vladimir Putin zijn eigen show; in Venezuela bepaalt Hugo Chavez het beeld. In landen met een iets beter ontwikkelde democratie is dat lastiger, maar ook daar deinzen sommige politici niet terug voor ook een machtsgreep in televisieland. Silvio Berlusconi heeft er in Italië een handje van.
In Nederland zal het, mogen we hopen, nooit zover komen. Zolang de vrijheid van de pers is gewaarborgd en het debat zich afspeelt in de volle openbaarheid, creëert elk beeld zijn tegenbeeld en elke kracht zijn tegenkracht.
Ook hier draaien de pr-machines op volle toeren en maken de spindokters overuren. Maar uiteindelijk beweegt de camera zich een een vrij krachtenveld. De camera discrimineert niet naar politieke kleur, maar naar ego. Het beeld zet het debat op scherp, bepaalt de spelers en het spel. Maar niet de inhoud. Laat staan de uitkomst. Die ligt ergens tussen Geert Wilders en Jan Marijnissen. In het midden. En dat is geen incident.