De herkomst van plaatsnamen

Dorpen krijgen niet vaak een voor-of achternaam als naam.

Dit gebeurt slechts in één procent van de gevallen.

Wat iets vaker voorkomt, is de combinatie van een achter- of (meestal) voornaam en een bepaald woord dat erachter staat. Bijvoorbeeld Avenhorn (horn is een stuk land dat ver uitsteekt, bijvoorbeeld in het water; Ave was een voornaam).

In de naam Hendrik-Ido-Ambacht zit geen achternaam, maar wel twee voornamen. De naam is voor het eerst aangetroffen in de veertiende eeuw, toen het voeren van een achternaam nog niet verplicht was, en zeker niet algemeen gebruikelijk. Arnhem is het 'huis van ene Aro' (verdwenen voornaam).

Een voorbeeld van een naam met daarin een achternaam is Griendtsveen. Dit Peeldorp is in de 19e eeuw genoemd naar de gebroeders J. en N. van de Griendt. Niet ver daarvandaan ligt Budel-Dorplein, genoemd naar de Waalse gebroeders Dor, die hier in 1892 een zinkfabriek begonnen. 

Eén van de weinige voorbeelden waar een plaats naar een vrouw is genoemd, is Helenaveen (gesticht in de negentiende eeuw): Helena Panis was de vrouw van de veenontginner Johan van de Griendt.

De grootste categorie plaatsnamen (tachtig procent) vormen de namen die aangeven hoe een bepaalde locatie in het landschap gesitueerd is. Als voorbeelden: Sluis (bij een sluis), Amsterdam (oude naam Amstelredamme, d.w.z. dam van de 'Amstelaren', de Amstelbewoners). Kerkrade is genoemd naar gerooid bos (rode) nabij de kerk.

Enschede: ‘aan de scheiding’. Uit de Franse tijd dateert de uitspraak Enschedé (vóór 1700 in Holland reeds Enskedee), wellicht gehandhaafd ter vermijding van associaties met het woord ‘schede’. 

’s Hertogenbosch: samentrekking hertog en bos.

Ridderkerk: ridder is de aanpassing van het oude woord rieder voor riet, dat niet meer werd begrepen; verder gewoon gelegen bij kerk.

Apeldoorn: in 793 in Latijnse tekst ‘(in) Appeldro’, bij de appelbomen

Madonna

1990 - In de jaren negentig treedt popster Madonna op in haar ondergoed en zet daarmee een trend.

Gerelateerde artikelen


Ondertussen in de...

Wederopbouw
Wederopbouw
1945-1960
Handen uit de mouwen en niet zeuren! Naoorlogse jaren van hard werken en sober leven...