Ornamentiek van de Lodewijkstijlen

De Franse Lodewijkstijlen domineerden de bouwkunst van de 18de eeuw. Patriciërshuizen zoals de deftige koopmanswoningen aan de Rotterdamse Leuvehaven (zie het schilderij met zeilboot), kregen in de 18de eeuw een indrukwekkende gevel met kroonlijst.
Deftige koopmanswoningen aan de Rotterdamse Leuvehaven.
[klik voor vergroting]

De Lodewijkstijlen verwijzen naar de regeringen van de drie Franse Lodewijken tussen 1700 en 1800: Lodewijk XIV (1643-1715), Lodewijk XV (1715-1774) en Lodewijk XVI (1774-1792).

Eigenlijk zijn de Lodewijkstijlen in de eerste plaats interieurstijlen, met als bekendste voorbeeld het interieur van het paleis van Versailles. Aan het einde van de zeventiende eeuw richtten de Nederlandse bouwmeesters zich steeds meer op het Franse hof. De decoratiemotieven uit de interieurs werden ook toegepast op de buitengevels van huizen. Het hoogste huis op het Rotterdamse schilderij heeft een typisch 18de-eeuwse gevel met een pronkrisaliet: een middendeel dat geaccentueerd wordt door een lichte verspringing en een versiering rond deur en ramen.

Het werd alleen bij rijke huizen gebruikt. Maar ook gewone woonhuizen werden verfraaid, zij het bescheidener. Dat is op het andere schilderij van Claude Monet uit 1871 te zien.

De afgebeelde houten huizen aan de Achterzaan hebben een sierlijke klokgevel en ornamenten in verschillende Lodewijkstijlen. Populaire ornamenten uit de symmetrische en enigzins pompeuze, barokke Lodewijk XIV-stijl zijn de schelp en het acanthusblad. Deze stijl was op zijn hoogtepunt tussen 1700 en 1740.

De Lodewijk XV-stijl (1740-1775) is lichtvoetiger, met organische en vaak asymmetrische ornamenten zoals waaierachtige schelpvormen die naar één kant uitzakken en wordt ook wel Rococo genoemd.

Een fraai voorbeeld is de geveltop van het pand Vredenburg 34 in Utrecht op de foto. De Lodewijk XVI-stijl (1765-1800) weerspiegelde de hernieuwde belangstelling voor de klassieke Oudheid.

Vooral voor grote gebouwen kwamen zuilen en frontons weer in de mode, met als ornamenten hoekige klassieke vazen, medaillons en smalle guirlandes.

Houten huizen aan de Achterzaan.
[klik voor vergroting]
Vredenburg 34 in Utrecht.
[klik voor vergroting]

bloedsomloop

1628 - De Engelse geleerde William Harvey ontdekt de bloedsomloop. Zijn bevindingen leiden ook in de Nederlanden tot felle discussies tussen voor- en tegenstanders van de nieuwe inzichten.

Relevante tijdvakken